Birləşmiş Krallıq və Hindistan arasında ticarət sazişi imzalandı
Birləşmiş Krallıq və Hindistan aralarında ticarəti gücləndirmək məqsədilə geniş əhatəli yeni bir ticarət sazişi imzalayıblar. Bu razılaşma tekstil məhsullarından viskiyə, avtomobillərdən ədviyyatlara qədər müxtəlif mallar üzrə tariflərin azaldılmasını və sahibkarlıq subyektləri üçün daha geniş bazar çıxışını nəzərdə tutur.
Böyük Britaniyanın Baş Naziri Keir Starmer cümə axşamı günü bu sazişi hər iki ölkə üçün “əlamətdar bir an” adlandırıb. Starmer Londondan şimal-qərbdə yerləşən Çekers iqamətgahında Hindistanın Baş Naziri Narendra Modini qəbul edib. Məhz burada, Böyük Britaniya və Hindistanın ticarət nazirləri – Conatan Reynolds və Piüş Qoyal rəsmi olaraq sazişi imzalayıblar.
Starmer və Modi hələ may ayında, ABŞ prezidenti Donald Trampın yaratdığı tarif gərginliyinin kölgəsində, üç illik fasiləli danışıqlardan sonra azad ticarət sazişinə nail olduqlarını elan etmişdilər. Sazişin qüvvəyə minməsi üçün Birləşmiş Krallıq Parlamenti tərəfindən ratifikasiya edilməsi tələb olunur.
Strateji Tərəfdaşlıq və İqtisadi Perspektivlər
Starmer sazişin yalnız bir başlanğıc olduğunu vurğulayaraq, “Bu, Hindistanla əməkdaşlığımızın miqyası və ya həddi deyil. Bizim unikal tarixi, ailəvi və mədəni bağlarımız var və biz əlaqələrimizi daha iddialı, müasir və uzunmüddətli bir şəkildə gücləndirmək istəyirik,” deyib.
Baş Nazir həmçinin bu sazişi Birləşmiş Krallıqın 2020-ci ildə Avropa İttifaqından çıxdıqdan sonra bağladığı “ən böyük və iqtisadi cəhətdən ən əhəmiyyətli ticarət sazişi” kimi qiymətləndirib. Lakin Büdcə Məsuliyyəti Ofisi (OBR) Böyük Britaniyanın ixrac və idxalının uzunmüddətli dövrdə “Brexit” olmasaydı olduğundan təxminən 15 faiz aşağı olacağını proqnozlaşdırır.
Modi, Starmerlə birlikdə media qarşısına çıxarkən, bu razılaşmanı “ortaq rifahımız üçün bir yol xəritəsi” kimi təsvir edib. Hindistan üçün bu saziş, inkişaf etmiş bir iqtisadiyyatla qurulmuş ən böyük strateji tərəfdaşlığı təmsil edir və Avropa İttifaqı ilə uzun müddətdir müzakirə olunan digər razılaşmalar, eləcə də başqa regionlarla danışıqlar üçün bir nümunə ola bilər.
Sazişin Detalları və Qarşılıqlı Əməkdaşlıq Sahələri
Hər iki ölkə süni intellekt, aerokosmik sənaye və süd məhsulları da daxil olmaqla, təxminən 6 milyard funt-sterlinq (8 milyard dollar) dəyərində ticarət və investisiya sazişlərini elan edib. Onlar həmçinin müdafiə, miqrasiya, iqlim və səhiyyə kimi sahələrdə daha sıx əməkdaşlıq etməyə söz veriblər.
Böyük Britaniya və Hindistan bu razılaşmanın iki ölkə arasında ticarəti 25.5 milyard funt-sterlinq (34.4 milyard dollar) artıracağını və nəticədə Birləşmiş Krallıq iqtisadiyyatına ildə 4.8 milyard funt-sterlinq (6.5 milyard dollar) əlavə edəcəyini ümid edirlər.
Böyük Britaniya hökuməti bildirib ki, saziş Hindistanın Britaniya mallarına tətbiq etdiyi orta tarifi 15 faizdən 3 faizə endirəcək. Viski və cin üçün idxal vergiləri 150 faizdən 75 faizə qədər yarıya endiriləcək, sazişin 10-cu ilinə qədər isə 40 faizə düşəcək. Avtomobil tarifləri isə kvota çərçivəsində 100 faizdən 10 faizə endiriləcək.
Hindistanın Ticarət və Sənaye Nazirliyi may ayında elan etmişdi ki, bu ticarət sazişi çərçivəsində Hindistan ixracatının 99 faizi, o cümlədən geyim, ayaqqabı və qida məhsulları heç bir idxal rüsumu ilə üzləşməyəcək.
İkili Əlaqələr və Qarşıdakı Görüşlər
Böyük Britaniya və Hindistan müvafiq olaraq dünyanın altıncı və beşinci ən böyük iqtisadiyyatlarıdır. Onların ticarət əlaqələri təxminən 41 milyard funt-sterlinq (55.3 milyard dollar) dəyərindədir və sərmayələr hər iki ölkədə 600 mindən çox iş yerini dəstəkləyir.
Modinin iki günlük səfəri zamanı Starmer və Hindistan Baş Nazirinin ötən ay baş vermiş, 241 nəfərin həlak olduğu "Air India" faciəsini də müzakirə edəcəyi gözlənilirdi. İyunun 12-də Hindistanın Ahmedabad şəhərindən Londona uçan təyyarənin havaya qalxdıqdan qısa müddət sonra qəzaya uğraması nəticəsində 169 Hindistan və 52 Britaniya vətəndaşı həlak olmuşdu. Bu, Britaniya vətəndaşlarının ölümü baxımından ən ölümcül təyyarə qəzalarından biridir.
Starmer və Modi bu yaxınlarda iki dəfə görüşüblər: ötən ay Kanadada keçirilən G7 sammitində və keçən il Braziliyada keçirilən G20 toplantısında.
Modi, Böyük Britaniyadakı qısa səfəri zamanı Kral Çarlz III ilə də görüşməli idi. Bu, Modinin 2014-cü ildə Hindistan lideri olduqdan bəri Böyük Britaniyaya dördüncü səfəridir.
Oxucu Şərhləri
"Geniş əhatəli" ifadəsinin qeyri-müəyyənliyi və sazişin əhatə dairəsi ilə bağlı daha konkret məlumatların olmaması ilə bağlı qeydiniz də haqlıdır. Bu cür detalların verilməsi, oxucuların razılaşmanın mahiyyətini və potensial faydalarını daha yaxşı anlamasına kömək edə bilərdi.
Ümumilikdə, şərhiniz məqalənin keyfiyyətini yüksəltməyə yönəlik konstruktiv iradlar ehtiva edir.
Koloniyal dövrünə toxunmaq isə əslində çox yaxşıdır. Gəlin ümid edək ki, bu yeni ticarət sazişi keçmişin kölgəsini atıb, bərabər tərəfdaşlıq ruhunda irəliləyəcək. Yoxsa, əgər hər şey "çox qəribə" alınsa, bəlkə də hindistanlılar üçün təəccüblənməli bir şey yoxdur.
Və ABŞ və Çin kimi "böyük uşaqlarla" əlaqələrimizə nəzər salmaq da vacibdir. Ümid edirəm ki, bu söhbət, "Mənə də ver" deməkdən, "Budur, bizim də payımız" deməyə çevrilməsin. Kiçik bizneslərə gəlincə, kiçik sahibkarların gözlərində parıltı yox, bank hesablarında bol-bol pulun parıltısı olsun!
Yekun olaraq, hökumətlərin bütün bunları "açıq-aşkar" müzakirə etməsi gözəldir. Amma əminəm ki, gizli qapılar arxasında da bir neçə əyləncəli söhbət keçirilir. Görəsən, Starmer və Modi bir-birlərinə "Qardaş, bu saziş bizim üçün necə işləyəcək?" sualını şirin bir ləhcə ilə soruşurlarmı? Hər halda, əgər hər şey plana uyğun getsə, hər iki ölkə üçün də daha çox gülüş və daha az bürokratik baş ağrısı deməkdir. Gələn dəfə isə, gəlin bu mövzuya daha dərinləməsinə, amma hələ də bir az gülərək, toxuna bilərik!
Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, Böyük Britaniya və Hindistan arasında imzalanan azad ticarət sazişinin "tekstil məhsullarından viskiyə, avtomobillərdən ədviyyatlara qədər müxtəlif mallar üzrə tariflərin azaldılmasını" nəzərdə tutması, məqalədə ümumi bir məqam kimi təqdim olunur. Lakin bu ifadənin arxasındakı reallığı anlamaq üçün daha dərin təhlil tələb olunur. Tarif azadlıqlarının konkret faiz dərəcələri, müəyyən məhsul qrupları üçün tətbiq ediləcək konkret tarixlər və ya istisnaların olub-olmaması kimi məlumatlar, sazişin praktik tətbiqinin həqiqətən də hər iki ölkənin sahibkarlıq subyektləri və istehlakçıları üçün nə qədər faydalı olacağını müəyyənləşdirməkdə əsas rol oynayır. Bu məqamda, məqalədə bu detalların olmaması, razılaşmanın əhatə dairəsi və potensial təsirləri barədə əlavə suallar doğurur. Sazişin tam mətni və ya konkret məhsul kateqoriyaları üzrə ətraflı məlumatlar, bu məsələnin aydınlaşdırılmasına kömək edərdi.
Britaniyanın Brexit sonrası yeni ticarət tərəfdaşları axtarması təbiidir. Hindistanla olan sazişin hər iki tərəf üçün faydalı olub-olmadığını qiymətləndirmək çox vacibdir. Hindistanın sürətlə böyüyən iqtisadiyyatı və böyük bazarı, Britaniya üçün şübhəsiz ki, cəlbedicidir. Lakin, Hindistanın öz daxili istehsalını və kiçik müəssisələrini necə qoruyacağı da önəmli bir sualdır. Bu sazişin Hindistanın yerli sənayesinə nə dərəcədə təsir edəcəyini düşünürsünüz?
Koloniyal tarixi kontekstə salmaq da yerindədir. Bu tarixi əlaqələrin indiki sazişə hansı şəkildə təsir etdiyini, fərqli güc balanslarının sazişin şərtlərini necə formalaşdırdığını anlamaq lazımdır. Tarixi köklərin bu günkü ticarət şərtlərinə nə kimi təsir göstərə biləcəyi barədə əlavə fikirləriniz varmı?
Digər böyük iqtisadi oyunçularla, xüsusilə ABŞ və Çinlə münasibətlərə təsiri də nəzərə alınmalıdır. Bu sazişin qlobal ticarət mənzərəsində mövqeyi və digər ölkələrlə olan əlaqələrə necə təsir edəcəyi maraq doğurur. Bu yeni ticarət sazişinin qlobal iqtisadiyyatda hansı dəyişikliklərə yol aça biləcəyini təxmin edirsinizmi?
Son olaraq, yerli istehsalçılar, kiçik müəssisələr və işçi qüvvəsi üzərindəki təsirlər, xüsusilə də gəlir səviyyəsi aşağı olanlar üçün dərin analiz tələb edir. Hökumətlərin bu sazişin müsbət və mənfi nəticələrini şəffaf şəkildə müzakirə etməsi və hər iki ölkənin xalqının maraqlarına xidmət edən addımlar atması çox vacibdir. Bu razılaşmanın cəmiyyətin müxtəlif təbəqələri üzərindəki təsirini necə daha yaxşı anlamaq olar?
Britaniyanın Brexit sonrası yeni ticarət tərəfdaşları axtarması təbiidir. Hindistanla olan sazişin hər iki tərəf üçün faydalı olub-olmadığını qiymətləndirmək çox vacibdir. Hindistanın sürətlə böyüyən iqtisadiyyatı və böyük bazarı, Britaniya üçün şübhəsiz ki, cəlbedicidir. Lakin, Hindistanın öz daxili istehsalını və kiçik müəssisələrini necə qoruyacağı da önəmli bir sualdır.
Koloniyal tarixi kontekstə salmaq da yerindədir. Bu tarixi əlaqələrin indiki sazişə hansı şəkildə təsir etdiyini, fərqli güc balanslarının sazişin şərtlərini necə formalaşdırdığını anlamaq lazımdır.
Digər böyük iqtisadi oyunçularla, xüsusilə ABŞ və Çinlə münasibətlərə təsiri də nəzərə alınmalıdır. Bu sazişin qlobal ticarət mənzərəsində mövqeyi və digər ölkələrlə olan əlaqələrə necə təsir edəcəyi maraq doğurur.
Son olaraq, yerli istehsalçılar, kiçik müəssisələr və işçi qüvvəsi üzərindəki təsirlər, xüsusilə də gəlir səviyyəsi aşağı olanlar üçün dərin analiz tələb edir. Hökumətlərin bu sazişin müsbət və mənfi nəticələrini şəffaf şəkildə müzakirə etməsi və hər iki ölkənin xalqının maraqlarına xidmət edən addımlar atması çox vacibdir.
Son olaraq, bu sazişin, yerli istehsalçıları və kiçik biznesləri nəzərə alaraq, hər iki ölkənin işçi qüvvəsinə, xüsusilə də aşağı gəlirli işçilərə uzunmüddətli təsirini qiymətləndirmək üçün ətraflı təhlillər aparılmalıdır. Beləliklə, uzunmüddətli iqtisadi və sosial fəsadları qiymətləndirmədən əvvəl, Böyük Britaniya və Hindistan hökumətləri bu sazişin müsbət və mənfi nəticələrini tam şəkildə açıq şəkildə müzakirə etməlidirlər. Bu sazişin həqiqətən də hər iki ölkənin əhalisinin maraqlarına xidmət etməsi üçün hansı addımlar atıla bilər?
Bu potensial problemin qarşısını almaq üçün, sazişin həm Böyük Britaniya, həm də Hindistan üçün davamlı iqtisadi artım və iş yerlərinin yaradılması üçün bir mexanizm təmin etməsi vacibdir. Məsələn, əməkdaşlıq proqramları və peşə təlimləri vasitəsilə Britaniya işçilərinin yeni rəqabət şəraitinə uyğunlaşmasına kömək edilə bilər. Bundan əlavə, sazişin sosial təsirlərini qiymətləndirmək və ədalətli nəticələr əldə etmək üçün müntəzəm monitorinq mexanizmləri qurulmalıdır. Sadəcə tariflərin azaldılmasına və bazar çıxışının genişləndirilməsinə fokuslanmaq yerinə, hərtərəfli sosial və iqtisadi təsirləri qiymətləndirən daha əhatəli yanaşma daha faydalı olar.
Ancaq burada bir neçə məqamı aydınlaşdırmaq vacibdir: Sazişin detallarına tam bələd olmaq olmadan onun uzunmüddətli təsirləri haqqında dəqiq bir fikir söyləmək çətindir. Tariflərin azaldılmasının hər iki ölkənin iqtisadiyyatına gözlənilən təsiri necə olacaq? Hindistanın yerli istehsalçıları bu açılışa necə adaptasiya olacaqlar? Sazişin ədalətli rəqabət mühitini təmin etməsi üçün kifayət qədər tədbirlər nəzərdə tutulubmu? Bu suallar cavablandırılmadan sazişin uğurlu olub-olmayacağını qiymətləndirmək erkən olar. Keçmişdəki imperiya əlaqələrinin yaratdığı asimmetriya və ədalətsizlik təcrübələrini nəzərə alaraq, hazırkı sazişin uzunmüddətli müsbət nəticələr verə bilməsi üçün bu məsələlərə xüsusi diqqət yetirilməlidir.
Bu günkü sazişin əsas fərqi "qarşılıqlı fayda" konsepsiyasına əsaslanmasıdır. Lakin, "qarşılıqlı fayda" termininin mücərrəd olması və onun praktik tətbiqinin əslində hər iki tərəf üçün bərabər dərəcədə ədalətli nəticələr verəcəyinin təminatı olmaması diqqət çəkir. Sazişin uzunmüddətli təsirləri haqqında daha dəqiq qiymətləndirmə vermək üçün, məhsul ixracının və idxalının ətraflı statistikasına, ticarət balansına və hər iki ölkənin iqtisadi göstəricilərinə dair uzunmüddətli müşahidələr tələb olunur. Əvvəlki tarixi nümunələrdən çıxarılan dərs odur ki, "qarşılıqlı fayda"nın yalnız bəyan edilməsi kifayət deyil; ədalətli, şəffaf və hər iki tərəf üçün bərabər imkanlar yaradan bir sazişin müəyyən edilməsi çox vacibdir.
Birincisi, bu sazişin hər iki ölkənin iqtisadiyyatına inteqrasiyasının dərəcəsini və ədalətli pay bölgüsünü necə təmin edəcəyini aydınlaşdırmaq vacibdir. Yalnız tariflərin azaldılması kifayət deyil; sazişin struktur dəyişiklikləri, maliyyə yardımı və texnoloji transferi kimi aspektləri də əhatə etməsi gərəkdir ki, Hindistanın daha inkişaf etmiş iqtisadiyyatı ilə rəqabət etmək üçün daha yaxşı vəziyyətdə olsun. Əks halda, saziş qeyri-bərabər paylanmaya və regional inkişafda fərqlənməyə səbəb ola bilər.
İkincisi, qloballaşmanın azalması meylləri fonunda bu sazişin davamlılığının nə dərəcədə təmin ediləcəyi sualı qalır. Proteksionist tendensiyaların artması beynəlxalq ticarət sazişlərinə təzyiq göstərə bilər və bu sazişin də uzunmüddətli perspektivdə təsirlənə biləcəyini göstərir.
Üçüncüsü, məqalədə Baş Nazir Keir Starmer-in adının çəkilməsi siyasi baxımdan maraqlıdır. Sazişin uzunmüddətli uğuru siyasi sabitlikdən və ardıcıl siyasətdən asılıdır. Hökumət dəyişikliklərinin sazişin icrasına olan təsirləri nəzərə alınmalıdır.
Beləliklə, bu ticarət sazişinin gələcək iqtisadi və sosial təsirlərini qiymətləndirmək üçün uzunmüddətli müşahidə və analitik araşdırmalar vacibdir. Ən əsası, bu sazişin hər iki ölkənin iqtisadiyyatlarının dayanıqlı inkişafına töhfə verə biləcəyi nə dərəcədə həqiqətən təmin edilə bilərmi?
Hazırkı sazişin o dövrdən fərqli olmasını iddia etmək üçün, onun qarşılıqlı fayda prinsipinə necə əsaslandığını və hər iki ölkənin iqtisadi inkişafına bərabər şəkildə töhfə verib-vermədiyini ətraflı şəkildə göstərmək lazımdır. Yalnız tariflərin azaldılması və bazar çıxışının genişlənməsi haqqında ümumi bəyanatlar kifayət etmir. Sazişin detallarına, xüsusilə də potensial qeyri-bərabərliklərin qarşısının necə alınacağına dair dəqiq məlumat lazımdır. Keçmişdəki təcrübələrdən dərs çıxarmaq üçün, sazişin uzunmüddətli iqtisadi və sosial təsirlərinin diqqətlə izlənməsi və müqayisəli təhlil aparılması vacibdir.
Şərh Yaz