Əfqanıstanda İnternetin Kəsilməsi Təhlükəsi
Uşaqlığımda
Əfqanıstanlılar xaricdəki qohumları ilə telefonla danışmaq üçün Pakistana getməyə məcbur olurdular. Bu gün isə
internetdən istifadə etmək üçün qonşu ölkələrə səyahət etmək kimi real bir ehtimalla üz-üzəyik. Ötən həftə Qəndəhar, Helmand və Bəlx də daxil olmaqla bir neçə əyalətdə fiber-optik
internet xidmətləri dayandırıldı. Bu addım bütün ölkəyə şamil oluna bilər. Əgər Taliban rəhbərliyi siyasətinə yenidən baxmasa,
Əfqanıstan dünyanın qalan hissəsindən təcrid oluna bilər.
Çox keçmədən, mənim və milyonlarla
Əfqanıstanlının hekayələrini oxuya bilməyəcəksiniz, çünki
internetə qoşula bilməyəcəyik. Ölkədə tam sükut hökm sürəcək. Bəlx əyalətində fiber-optik
internetin dayandırılmasından sonra, vilayət hökumətinin sözçüsü Hacı Zaid "X" sosial şəbəkəsində yasağın Taliban lideri Heybətullah Axundzadənin "fitnə-fəsadın" qarşısını almaq üçün birbaşa əmri olduğunu bildirib. Lakin bu posta bir çox mənfi reaksiya gəlib; insanlar bu siyasətin tətbiqindən əvvəl düzgün bir alternativin təqdim edilməli olduğunu vurğulayıblar.
Geniş Miqyaslı Fəsadlar və İqtisadi Çətinliklər
Ölkə miqyasında
internetə girişin kəsilməsi
Əfqanıstan vətəndaşlarına bir çox şəkildə təsir edəcək. İşgüzar fəaliyyətlər və bank sistemləri dərhal iflic olacaq. Onlayn təhsil və təqaüd imkanları itiriləcək. Bir çox milli və beynəlxalq təşkilatlar, QHT-lər və e-hökumət xidmətləri ciddi çətinliklərlə üzləşəcək, onlayn işçilər isə işlərini itirəcəklər. Dünyayla əlaqələr tamamilə kəsiləcək.
Ailəm də bu vəziyyətdən zərər çəkəcək. Bir neçə ildir işsizliklə mübarizə aparan biri kimi,
internetdə müəyyən gəlir əldə etmək üçün müxtəlif imkanlar tapmışam; bunlardan biri ölkəmin gözəl yerlərini nümayiş etdirmək üçün YouTube kanalı açmaqdır. Daha da əhəmiyyətlisi, yaxşı
internet bağlantısı olmasaydı, hazırda xaricdə yaşayan və illər boyu görməyəcəyimiz ailə üzvlərimizlə əlaqə saxlamaqda çətinlik çəkərdik.
İnternetin dayandırılması
Əfqanıstanı qlobal səviyyədə marjinallaşdıracaq. Bu, ölkəyə tətbiq edilən özünütəcrid embarqosuna bənzəyəcək ki, bu da
Əfqanıstanda bir çox ictimai sahələrə, xüsusilə də onsuz da çətin vəziyyətdə olan iqtisadiyyata mənfi təsir göstərəcək.
Çin Nümunəsi və Alternativ Həll Yolları
Bu ekstremal addıma getmək əvəzinə,
Əfqanıstan Çin nümunəsindən dərs almalıdır. Qeyd etmək lazımdır ki, dünyanın ikinci ən böyük iqtisadiyyatı olan Çin, iqtisadi inkişafını 1978-ci ildə
Den SiaoPin tərəfindən qəbul edilmiş islahat və açıq qapı siyasətinə borcludur. Bu gündəm Çini yoxsul bir ölkədən sənaye nəhənginə çevirmişdir.
2000-ci illərdə
internet istifadəsi ölkədə yayıldıqda, Pekin rəsmiləri bəzi riskləri gördülər. Lakin ölkələrini dünyanın qalan hissəsindən kəsmək və açıqlıq siyasətini geri çevirmək əvəzinə, onlar yerli
internet infrastrukturu və filterlərinin qurulmasına sərmayə qoydular. Beləliklə, riskli hesab edilən
internet məzmunu 1.4 milyard Çin vətəndaşını dünyanın qalan hissəsindən böyük ölçüdə ayırmadan süzülür.
Əfqanıstanda qeyri-etik hesab edilən videolar onsuz da senzura olunur, vətəndaşların bu cür məzmuna girişini məhdudlaşdırır. Əgər hökumət bu filterlərin uğursuz olduğundan narahatdırsa, onları daha effektiv etmək üçün mütləq texnoloji bir həll yolu mövcuddur. Həmçinin qəbul edilməlidir ki,
interneti hər kəs üçün bağlamaq real həyatda "əxlaqsızlığın" qarşısını almayacaq.
Təcrid Siyasətinin Boş Yerə Olması
Əgər siyasətin məqsədi beynəlxalq ictimaiyyətə rəsmi tanınma üçün təzyiq göstərməkdirsə, bu da işə yaramayacaq. Bu, digər ölkələri
Əfqanıstana dair siyasətlərini dəyişməyə effektiv şəkildə sövq etmək əvəzinə, sadəcə
Əfqanıstan xalqına zərər verəcək.
İnternet artıq gündəlik həyatın vacib bir hissəsidir, qida və su kimi fundamental ehtiyaclarla müqayisə edilə bilər. İki onillik "netizen" olduqdan sonra, əcdadlarımın həyatını yaşamaq – texnoloji yeniliklər və süni intellekt dövründə dünyanın qalan hissəsindən təcrid olunmaq mənə qorxunc görünür.
Bu yazını yazarkən, hər bir neçə dəqiqədən bir
internet bağlantımı yoxlamaq məcburiyyətində qalıram, onu göndərmədən əvvəl girişi itirəcəyimdən narahat idim. Köhnə günlərdə radio dinləməyin
Əfqanıstanda və dünyanın qalan hissəsində baş verənlər haqqında məlumat almağın yeganə yolu olduğu zamanlardakı kimi yaşamağı təsəvvür etməkdən qorxuram. Hekayələrimiz vacibdir və biz dünyanın bizi dinləməsini və çətin zamanlarda bizə dəstək olmasını istəyirik. Təcrid olunmuş, əlaqəsi kəsilmiş və yoxsulluğa düçar olmuş
Əfqanıstan heç kimin maraqlarına cavab vermir.
Əfqanıstanlılar qlobal cəmiyyətin bir hissəsi olaraq qalmaq və dünyanın qalan hissəsi ilə əlaqə qurmaq istəyirlər, tam təcridə məcbur edilmək deyil.
24 saat
Oxucu Şərhləri
Keçmişdə qohumlarla əlaqə qurmaq üçün başqa ölkələrə səfər etmək məcburiyyətində qalan insanların vəziyyəti ilə bu gün internetə çıxışın məhdudlaşdırılması arasındakı paralellər, mövcud vəziyyətin nə qədər ciddi olduğunu göstərir. Əgər bu cür məhdudiyyətlər davam edərsə, Əfqanıstanın qlobal cəmiyyətdən təcrid olunması təkcə sosial deyil, həm də iqtisadi və təhsil sahəsində böyük geriləmələrə səbəb olacaq.
Şərhdə vurğulanan təhsil, iqtisadiyyat və cəmiyyətin ümumi inkişafına mənfi təsirlər, bu cür siyasətlərin uzunmüddətli nəticələrini aydın şəkildə ortaya qoyur. Həmçinin, onlayn iş imkanlarının itirilməsi və xaricdəki qohumlarla əlaqənin kəsilməsi kimi şəxsi təsirlər də mövzunun əhəmiyyətini artırır. Bu məhdudiyyətlərin davam etməsi, ölkənin beynəlxalq səviyyədə daha da təcrid olunmasına gətirib çıxaracaq.
Taliban rəhbərliyinin "fitnə-fəsadın" qarşısını almaq adı altında internetə məhdudiyyətlər qoyması, əslində ölkəni dünyadan təcrid etmək təhlükəsi yaradır. Bu, təkcə fərdi əlaqələri deyil, həm də biznes fəaliyyətlərini, təhsili, bank sistemlərini və QHT-lərin işini iflic edə bilər. Onlayn işləyən insanlar işlərini itirə bilər, bu da iqtisadi vəziyyəti daha da pisləşdirər.
Yazı müəllifinin qeyd etdiyi kimi, internetin dayandırılması onun kimi onlayn yolla gəlir əldə edən şəxslər üçün böyük problem yaradacaq. Həmçinin, xaricdə yaşayan ailə üzvləri ilə əlaqə saxlamaq da çətinləşəcək. Bu, Əfqanıstanı qlobal cəmiyyətdən daha da uzaqlaşdıracaq bir addım olardı.
Şərh Yaz