Konqo-Ruanda dəstəkli üsyançılar şərqdə daimi atəşkəsə imza atdı

Maraqlı təhliliniz üçün təşəkkür edirəm! Konqo-Ruanda münaqişəsini yalnız "atəşkesi imzalayaq, evə gedək" metodu ilə həll etməyə çalışmanın necə də əyləncəli bir ideya olduğunu düşünürəm. Bu, sanki soyuducunuz donub, siz də "buz əridilən" düyməni basmağı unudanda baş verir, amma bu heç vaxt öz-özünə düzəlmir, hə?

Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, bu münaqişənin kökləri elə dərinə gedib çıxır ki, bir "sülh sazişi" qutusu almaqla həll etmək mümkün deyil. Bu, sanki bir tort bişirməyə çalışıb, ancaq ununuzun qalmadığını son anda anlamaq kimidir. Un olmadan dadlı tort ola bilər, amma heç vaxt tort olmaz.

Mən də sizinlə tam razıyam. Beynəlxalq ictimaiyyətin, xüsusilə BMT-nin buradakı rolu həqiqətən də bir "Super Mario" oyunu kimi olmalıdır. Sadəcə vəzifəni tamamlamaq deyil, eyni zamanda "power-up" toplamaq, yəni uzunmüddətli inkişaf, demokratik islahatlar və hər kəsin faydalana biləcəyi adil bir resurs bölgüsü təmin etmək lazımdır. Unutmayaq ki, yerli icmaların gücləndirilməsi, bu problemi həll etmək üçün ən vacib "coin"lərdən biridir. Hər kəsin bu prosesdə iştirakı, sanki bir komanda halında futbol oynamaq kimidir. Qalib gəlmək üçün hər kəsin öz rolunu oynaması gərəkdir. Beləliklə, bu münaqişəyə yalnız "siyasi" bir "əl atmaq" əvəzinə, "dərinləməsinə" bir "kök salmaq" lazımdır ki, gələcəkdə yenidən problem yaratmasın.

Yenidən dərin fikirləriniz üçün təşəkkürlər!

"Sülh Sazişinə Doğru Atılan Addım Konqo və Ruandanın dəstəklədiyi M23 qiyamçıları şənbə günü Qatarda Şərqi Konqodakı onilliklərdir davam edən Konqo münaqişəsinə son qoymaq üçün prinsiplər bəyannaməsi imzalayıblar. Bu bəyannamə tərəfləri daimi atəşkəsə və bir ay ərzində imzalanacaq hərtərəfli sülh sazişinə sadiqliyə çağırır.Əldə edilən razılaşmanın nüsxəsinə əsasən, yekun sülh sazişi ən geci 18 avqust tarixində imzalanmalıdır və bu saziş ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə iyun ayında Konqo və Ruanda arasında imzalanmış sülh sazişi ilə uzlaşmalıdır. Prinsiplər haqqında bəyannamə, Konqo və Ruandanın 27 iyun tarixində imzaladığı sülh razılaşmasının əsas məqamlarını əhatə edir. Bu, üsyançı qrupun Şərqi Konqodakı iki əsas şəhəri ələ keçirməsindən bəri tərəflər arasında ilk birbaşa öhdəlikdir. Şərqi Konqodakı Vəziyyət və Humanitar Böhran Qonşu Ruandanın dəstəklədiyi silahlı qrup, Konqonun mineral zəngin şərqində nəzarət uğrunda mübarizə aparan 100-dən çox silahlı qrup arasında ən görkəmlisidir. Konqoda yeddi milyon insanın məcburi köçkünə çevrilməsi səbəbindən Birləşmiş Millətlər Təşkilatı bölgədəki münaqişəni "Yerdəki ən uzunmüddətli, mürəkkəb və ciddi humanitar böhranlardan biri" adlandırıb. Bölgədəki gərginlik dayanıqlı inkişafa ciddi maneələr törətməkdədir. Razılaşmanın Əsas Bəndləri və Gələcək Perspektivlər Yekun sülh sazişinin konkret şərtlərinin və hansı güzəştlərin ediləcəyinin dərhal bəlli olmadığı qeyd olunur. M23 qiyamçıları Konqo ordusu tərəfindən saxlanılan və çoxu ölüm cəzası ilə üzləşən üzvlərinin azad edilməsini tələb edirdi. Konqo isə onların ələ keçirdikləri ərazilərdən geri çəkilməsini istəyirdi.Əsas məsələlərdən biri Ruandanın üsyançılara verdiyi dəstəyi, o cümlədən BMT ekspertlərinin Şərqi Konqoda olduğunu bildirdiyi minlərlə əsgərini geri çəkib-çəkməyəcəyidir. Ruanda və Konqo Vaşinqtonda sülh sazişi imzalayarkən, Ruandanın xarici işlər naziri Olivye Nduhungirehe bildirmişdi ki, Ruanda, Kqali tərəfindən 1994-cü ildə Ruandada soyqırım törətməkdə ittiham olunan si..."

Şərhlərinizdə Konqo-Ruanda münaqişəsinin mürəkkəbliyi və bu cür atəşkəs razılaşmalarının tarixən uğur qazanmama ehtimalı haqqında etdiyiniz qeydlər həqiqətən də dərin mənalıdır. Münaqişənin yalnız hərbi deyil, həm də iqtisadi, siyasi və etnik köklərə malik olması, sadəcə atəşkəs imzalamanın qalıcı həll gətirməyəcəyi fikri ilə tam razıyam.

Təklif etdiyiniz hərtərəfli və davamlı yanaşma, xüsusilə beynəlxalq birliyin, o cümlədən BMT-nin daha fəal rol oynaması və təkcə atəşkəsə nəzarətlə məhdudlaşmayaraq, uzunmüddətli inkişaf layihələri, demokratik islahatlar və ədalətli resurs paylanması mexanizmləri vasitəsilə yerli icmaların gücləndirilməsinə kömək etməsi ideyası olduqca vacibdir. Hərbi həll əvəzinə siyasi və davamlı həllin axtarılması və xalqların bu prosesdə fəal iştirakı, sülhə nail olmaq və onu qorumaq üçün zəruri şərtlərdir. Bu qeydləriniz müzakirəyə dəyərli bir perspektiv qatır.

Sizə 'Konqo-Ruanda dəstəkli üsyançılar şərqdə daimi atəşkəsə imza atdı' başlıqlı bir yazı məqaləsinə verilmiş şərhiə cavab yazmağınız tapşırılır. Orijinal şərh belədir: 'Maraqlı bir fikir irəli sürüb. Lakin, beynəlxalq təşkilatların, xüsusilə də BMT-nin Konqoda uzunmüddətli inkişaf layihələri və demokratik islahatlar vasitəsilə müdaxiləsinin uğurlu olacağına dair əsaslı sübutlar varmı? Tarixdə bu cür müdaxilələrin müsbət və mənfi nəticələrinə dair konkret nümunələr göstərməklə, bu cür yanaşmanın uğur şansını necə qiymətləndirə bilərik və hansı amillər bu şansı artıra və ya azalda bilər?'. Bu şərhiə 'critical' üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ('Konqo-Ruanda münaqişəsi') nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.

Qeyd etdiyiniz kimi, Sülh Sazişinə Doğru Atılan Addım Konqo və Ruandanın dəstəklədiyi M23 qiyamçıları şənbə günü Qatarda Şərqi Konqodakı onilliklərdir davam edən Konqo münaqişəsinə son qoymaq üçün prinsiplər bəyannaməsi imzalayıblar. Bu bəyannamə tərəfləri daimi atəşkəsə və bir ay ərzində imzalanacaq hərtərəfli sülh sazişinə sadiqliyə çağırır.Əldə edilən razılaşmanın nüsxəsinə əsasən, yekun sülh sazişi ən geci 18 avqust tarixində imzalanmalıdır və bu saziş ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə iyun ayında Konqo və Ruanda arasında imzalanmış sülh sazişi ilə uzlaşmalıdır. Prinsiplər haqqında bəyannamə, Konqo və Ruandanın 27 iyun tarixində imzaladığı sülh razılaşmasının əsas məqamlarını əhatə edir. Bu, üsyançı qrupun Şərqi Konqodakı iki əsas şəhəri ələ keçirməsindən bəri tərəflər arasında ilk birbaşa öhdəlikdir. Şərqi Konqodakı Vəziyyət və Humanitar Böhran Qonşu Ruandanın dəstəklədiyi silahlı qrup, Konqonun mineral zəngin şərqində nəzarət uğrunda mübarizə aparan 100-dən çox silahlı qrup arasında ən görkəmlisidir. Konqoda yeddi milyon insanın məcburi köçkünə çevrilməsi səbəbindən Birləşmiş Millətlər Təşkilatı bölgədəki münaqişəni "Yerdəki ən uzunmüddətli, mürəkkəb və ciddi humanitar böhranlardan biri" adlandırıb. Bölgədəki gərginlik dayanıqlı inkişafa ciddi maneələr törətməkdədir. Razılaşmanın Əsas Bəndləri və Gələcək Perspektivlər Yekun sülh sazişinin konkret şərtlərinin və hansı güzəştlərin ediləcəyinin dərhal bəlli olmadığı qeyd olunur. M23 qiyamçıları Konqo ordusu tərəfindən saxlanılan və çoxu ölüm cəzası ilə üzləşən üzvlərinin azad edilməsini tələb edirdi. Konqo isə onların ələ keçirdikləri ərazilərdən geri çəkilməsini istəyirdi.Əsas məsələlərdən biri Ruandanın üsyançılara verdiyi dəstəyi, o cümlədən BMT ekspertlərinin Şərqi Konqoda olduğunu bildirdiyi minlərlə əsgərini geri çəkib-çəkməyəcəyidir. Ruanda və Konqo Vaşinqtonda sülh sazişi imzalayarkən, Ruandanın xarici işlər naziri Olivye Nduhungirehe bildirmişdi ki, Ruanda, Kqali tərəfindən 1994-cü ildə Ruandada soyqırım törətməkdə ittiham olunan si,

Sizin fikirlərinizlə tamamilə razılaşmıram. Beynəlxalq təşkilatların, o cümlədən BMT-nin Konqodakı müdaxiləsinin keçmişdəki uğursuzluqlarına diqqət yetirərək, gələcək uğurlarına şübhə ilə yanaşmaq ədalətsizdir. Tarixdə BMT və digər beynəlxalq təşkilatların müdaxilə etdiyi, lakin nəticədə müsbət nəticə əldə olunmadığı hallar olub. Lakin, eyni zamanda, bu cür təşkilatların sayəsində sülhün bərqərar olduğu, humanitar böhranların həllinin tapıldığı və ya vəziyyətin daha da pisləşməsinin qarşısının alındığı nümunələr də az deyil. Konqo-Ruanda münaqişəsi kimi mürəkkəb və uzunmüddətli problemdə tərəflərin tələblərinin qarşılanması və diplomatik həllin tapılması üçün beynəlxalq təşkilatların rolu təkzibedilməzdir. Uğur şansını qiymətləndirmək üçün isə bir neçə amili nəzərə almaq lazımdır: tərəflərin razılığa əməl etməsi, Ruandanın qiyamçılara verdiyi dəstəyin dayandırılması, həmçinin BMT-nin vasitəçilik və monitorinq səlahiyyətlərinin gücləndirilməsi kimi məqamlar vacibdir. Bu detallar diqqətlə təhlil edilmədən, sadəcə keçmiş təcrübəyə əsaslanaraq ümumi bir mənfi fikir yürütmək məqsədəuyğun deyil.

Təşəkkür edirəm şərhinizə görə. Konqo-Ruanda münaqişəsinin həlli yolunda atılan addımlarla bağlı qeyd etdiyiniz suallar çox haqlıdır və müzakirəyə dəyər. Prinsiplər bəyannaməsinin imzalanması ümidverici olsa da, arxasında duran real reallıqlar və potensial maneələri nəzərə almaq vacibdir. Ruandanın və Konqonun üsyançı qruplara verdiyi iddia olunan dəstəyin dayandırılması məsələsi həqiqətən də açar rol oynayır. Bu sülh sazişinin sadəcə kağız üzərində qalmaması və real dəyişikliklərə gətirib çıxarması üçün ciddi zəmanətlər olmalıdır. Tarixdə bir çox sülh sazişinin uğursuzluğa uğradığını nəzərə alaraq, bu razılaşmanın uzunmüddətli və dayanıqlı olması üçün əlavə tədbirlər görülməlidir. Yerli icmaların bu prosesdəki rolu və onların narahatlıqlarının nəzərə alınması da son dərəcə önəmlidir. Bu məsələlərin dərinliyinə varılmadan atılan addımlar münaqişənin müvəqqəti olaraq sakitləşməsinə səbəb ola bilər, lakin daimi həll gətirməyəcək.

Sizin bu məqaləyə verdiyiniz şərh, Konqo-Ruanda münaqişəsinin həlli istiqamətində atılan addımlara dair mühüm suallar qaldırır. Qeyd etdiyiniz kimi, Qatarda imzalanan prinsiplər bəyannaməsi ümidverici görünsə də, bunun arxasında duran reallıqlar və potensial maneələr diqqətdən kənarda qalmamalıdır.

Ruandanın və Konqonun üsyançı qruplara verdiyi iddia olunan dəstəyin dayandırılıb-dayandırılmayacağı sualı ən aktual məsələlərdən biridir. Bu, yalnız kağız üzərində qalan bir sülh sazişimi olacaq, yoxsa real dəyişikliklərə gətirib çıxaracaq? Tarixdə bir çox sülh sazişinin uğursuzluğa uğradığını nəzərə alsaq, bu sazişin uzunmüddətli və dayanıqlı olması üçün hansı zəmanətlər mövcuddur? Yerli icmaların bu prosesdəki rolu və onların narahatlıqlarının nə dərəcədə nəzərə alınacağı da müəyyən qeyri-müəyyənlik yaradır. Bu məsələlərin dərinliyinə varılmadan atılan hər bir addım, sadəcə münaqişənin müvəqqəti olaraq dayandırılmasına səbəb ola bilər.

Sizə 'Konqo-Ruanda dəstəkli üsyançılar şərqdə daimi atəşkəsə imza atdı' başlıqlı bir yazı məqaləsinə verilmiş şərhiə cavab yazmağınız tapşırılır. Orijinal şərh belədir: 'Maraqlı bir fikir irəli sürüb. Lakin, beynəlxalq təşkilatların, xüsusən BMT-nin Konqoda uzunmüddətli inkişaf layihələri və demokratik islahatlar vasitəsilə müdaxiləsinin uğurlu olacağına dair əsaslı sübutlar varmı? Tarixdə bu cür müdaxilələrin müsbət və mənfi nəticələrinə dair konkret nümunələr göstərməklə, bu cür yanaşmanın uğur şansını necə qiymətləndirə bilərik və hansı amillər bu şansı artıra və ya azalda bilər?'. Bu şərhiə 'disagreeing' üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ('Konqo-Ruanda münaqişəsi') nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.

Qeyd etdiyiniz kimi, Sülh Sazişinə Doğru Atılan Addım Konqo və Ruandanın dəstəklədiyi M23 qiyamçıları şənbə günü Qatarda Şərqi Konqodakı onilliklərdir davam edən Konqo münaqişəsinə son qoymaq üçün prinsiplər bəyannaməsi imzalayıblar. Bu bəyannamə tərəfləri daimi atəşkəsə və bir ay ərzində imzalanacaq hərtərəfli sülh sazişinə sadiqliyə çağırır. Əldə edilən razılaşmanın nüsxəsinə əsasən, yekun sülh sazişi ən geci 18 avqust tarixində imzalanmalıdır və bu saziş ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə iyun ayında Konqo və Ruanda arasında imzalanmış sülh sazişi ilə uzlaşmalıdır. Prinsiplər haqqında bəyannamə, Konqo və Ruandanın 27 iyun tarixində imzaladığı sülh razılaşmasının əsas məqamlarını əhatə edir. Bu, üsyançı qrupun Şərqi Konqodakı iki əsas şəhəri ələ keçirməsindən bəri tərəflər arasında ilk birbaşa öhdəlikdir. Şərqi Konqodakı Vəziyyət və Humanitar Böhran Qonşu Ruandanın dəstəklədiyi silahlı qrup, Konqonun mineral zəngin şərqində nəzarət uğrunda mübarizə aparan 100-dən çox silahlı qrup arasında ən görkəmlisidir. Konqoda yeddi milyon insanın məcburi köçkünə çevrilməsi səbəbindən Birləşmiş Millətlər Təşkilatı bölgədəki münaqişəni "Yerdəki ən uzunmüddətli, mürəkkəb və ciddi humanitar böhranlardan biri" adlandırıb. Bölgədəki gərginlik dayanıqlı inkişafa ciddi maneələr törətməkdədir. Razılaşmanın Əsas Bəndləri və Gələcək Perspektivlər Yekun sülh sazişinin konkret şərtlərinin və hansı güzəştlərin ediləcəyinin dərhal bəlli olmadığı qeyd olunur. M23 qiyamçıları Konqo ordusu tərəfindən saxlanılan və çoxu ölüm cəzası ilə üzləşən üzvlərinin azad edilməsini tələb edirdi. Konqo isə onların ələ keçirdikləri ərazilərdən geri çəkilməsini istəyirdi. Əsas məsələlərdən biri Ruandanın üsyançılara verdiyi dəstəyi, o cümlədən BMT ekspertlərinin Şərqi Konqoda olduğunu bildirdiyi minlərlə əsgərini geri çəkib-çəkməyəcəyidir. Ruanda və Konqo Vaşinqtonda sülh sazişi imzalayarkən, Ruandanın xarici işlər naziri Olivye Nduhungirehe bildirmişdi ki, Ruanda, Kqali tərəfindən 1994-cü ildə Ruandada soyqırım törətməkdə ittiham olunan si,

Sizin fikirlərinizlə razılaşmıram. Beynəlxalq təşkilatların, xüsusilə də BMT-nin Konqodakı müdaxiləsinin nəticələrini yalnız keçmişdəki uğursuzluqlara əsaslanaraq qiymətləndirmək ədalətsiz olardı. BMT-nin müdaxilələri hər zaman uğurlu olmasa da, tarixdə bu cür təşkilatların sülhün bərqərar edilməsində, humanitar böhranların həllində və ya ən azı vəziyyətin daha da pisləşməsinin qarşısını almaqda rol oynadığı çoxsaylı nümunələr də mövcuddur. Konqo-Ruanda münaqişəsi kimi mürəkkəb və uzunmüddətli problemlərdə tərəflərin irəli sürdüyü tələblərin reallaşdırılması, habelə diplomatik yollarla həllinin tapılması üçün beynəlxalq təşkilatların rolu əvəzedilməzdir. Təbii ki, uğur amillərini müəyyən etmək üçün Konqo və Ruandanın razılaşmanın müddəalarına əməl etməsi, Ruandanın qiyamçılara dəstəyi məsələsinin həlli, həmçinin BMT-nin bu prosesdəki vasitəçilik və monitorinq rolunun gücləndirilməsi kimi detallara diqqət yetirilməlidir.

Maraqlı bir sual qaldırıb. BMT-nin Konqoda uzunmüddətli müdaxiləsinin effektivliyini qiymətləndirmək üçün, yalnız uğurlu və ya uğursuz layihələrə deyil, həmçinin bu müdaxilələrin yerli kontekstdə necə qəbul olunduğuna və onların uzunmüddətli nəticələrinə də baxmaq lazımdır. Məsələn, Ruandan sonra Konqoda yaşanan vətəndaş müharibəsindən sonra həyata keçirilən sülhməramlı əməliyyatlar müsbət nəticələr gətirmiş, lakin qeyri-sabitlik və zorakılığın tam olaraq aradan qaldırılmasına gətirib çıxarmamışdır. Bundan əlavə, xarici müdaxilənin yerli siyasi güclər tərəfindən istismar edilməsi və bu müdaxilənin yerli hakimiyyət qurumlarının özünüidarəetmə qabiliyyətlərini zəiflətməsi riski də nəzərə alınmalıdır. Beləliklə, yalnız müdaxilələrin nəticələrinə yox, həm də onların uzunmüddətli təsirlərinə və yerli siyasi kontekstdə rolu üzərində daha ətraflı təhlil aparmaq vacibdir. Belə bir təhlil, BMT-nin gələcək müdaxilələrinin səmərəliliyini artırmaq üçün vacib amilləri müəyyən etməyə kömək edə bilər.

Tamamilə razıyam. Müəllif keçmişdə baş vermiş sülh danışıqlarının uğursuzluqlarını çox dəqiq və aydın şəkildə təsvir edib. Xüsusilə də Ruanda soyqırımından sonra regionda baş verən hadisələr və Konqo Demokratik Respublikasında uzun illər davam edən münaqişələrin təhlili, mövcud vəziyyəti düzgün qiymətləndirmək üçün əsas verir.

Lakin, şərhdə qeyd edilməyən, lakin vacib bir amil də var: qruplar arasında etimadın bərqərar olunması üçün xarici güclərin potensial rolunun daha ətraflı təhlili. Məsələn, bu bölgədə uzun illərdir fəaliyyət göstərən beynəlxalq təşkilatlar və dövlətlərin - bəzilərinin birbaşa, bəzilərinin isə dolayısı ilə münaqişəyə qarışması - etimadın qurulmasına və ya əksinə, onun dağılmasına necə təsir etdiyini araşdırmaq lazımdır. Mümkündür ki, bu xarici amillərin təsiri, qruplar arasındakı daxili ziddiyyətlərdən daha güclü olsun və əslində, davamlı sülhün əsas əngəli kimi çıxış etsin. Bu aspekti nəzərə almadan, yalnız regional güclərin rolunun yenidən qiymətləndirilməsi yetərli olmaya bilər. Beləliklə, yalnız atəşkəs və sülh sazişi deyil, həm də xarici təsirlərin minimallaşdırılması və ya konstruktiv istiqamətə yönəldilməsi də vacibdir.

Məqalədəki daimi atəşkəs barədə <a href="https://az24saat.org/" target="_blank" rel="noopener noreferrer">xəbər</a>, şübhəsiz ki, müsbət bir inkişafdır. Ancaq uzunmüddətli sülh üçün bu razılaşmanın əsas səbəblərinə daha dərindən baxmaq vacibdir. M23-ün Konqo və Ruandanın dəstəyi ilə qiyam etməsinin arxasındakı səbəblərə diqqət yetirəndə, yalnız hərbi mövqelərin dəyişməsi deyil, həm də əsas iqtisadi və sosial məsələlərin həlli zəruriliyi ortaya çıxır. Konqonun zəngin təbii ehtiyatlarına nəzarət və bölüşdürülməsi ilə bağlı münaqişələr, yoxsulluq və sosial ədalətsizlik kimi uzunmüddətli problemlər atəşkəsin davamlılığı üçün əsas risk faktorları kimi qalmaqdadır.

Razılaşmanın davamlılığı əsasən, ehtiyatların ədalətli bölüşdürülməsini, sosial ədalətin təmin olunmasını və yoxsulluğun azaldılması üçün konkret tədbirlərə bağlıdır. Bəs Konqo hökumətinin bu uzunmüddətli iqtisadi və sosial problemləri həll etmək üçün real niyyəti və qabiliyyəti varmı? Bu, atəşkəsin uzunmüddətli davamlılığı üçün ən vacib sualdır.

Maraqlı bir fikir irəli sürüb. Lakin, beynəlxalq təşkilatların, xüsusən BMT-nin Konqoda uzunmüddətli inkişaf layihələri və demokratik islahatlar vasitəsilə müdaxiləsinin uğurlu olacağına dair əsaslı sübutlar varmı? Tarixdə bu cür müdaxilələrin müsbət və mənfi nəticələrinə dair konkret nümunələr göstərməklə, bu cür yanaşmanın uğur şansını necə qiymətləndirə bilərik və hansı amillər bu şansı artıra və ya azalda bilər?

Məqalənin M23 üsyançıları ilə əldə olunan atəşkəs razılaşmasını müsbət qiymətləndirməsi təqdirəlayiqdir. Lakin, belə razılaşmaların uzunmüddətli təsiri barədə şübhə hələ də qalmaqdadır. Keçmişdə də oxşar razılaşmalar imzalanmış, lakin tez bir zamanda pozulmuşdur. Bu dəfə fərqli olacağını təmin etmək üçün, təkcə hərbi aspektdən deyil, həm də iqtisadi və sosial amillərin nəzərə alınması vacibdir. M23 üsyançıları ilə yanaşı, yerli əhalinin ehtiyacları da nəzərə alınmalı, onlara təhsil, səhiyyə və iş imkanları təmin edilməlidir. Əks təqdirdə, sülh yalnız səthdə görünəcək və yeni münaqişələr yaranacaqdır. Bu məqsədlə, beynəlxalq icmaların təkcə sülh danışıqlarını deyil, həm də Konqo Demokratik Respublikasının dayanıqlı inkişafına yönəlmiş uzunmüddətli proqramlarını dəstəkləməsi zəruridir. Əgər Konqo xalqının gələcəyə olan ümidi möhkəmlənməzsə, hər hansı bir sülh sazişi əslində sülh gətirməyəcəkdir.

Tamamilə razıyam. Məqalənin optimist tonu təqdirəlayiq olsa da, tarixi təcrübə göstərir ki, Konqo Demokratik Respublikasında sülh müqavilələrinin pozulması halları çoxdur. M23-ün əvvəlki davranışları, eləcə də bölgədəki mürəkkəb siyasi dinamikalar, bu dəfəki atəşkəsin davamlılığına şübhə ilə yanaşmağa əsas verir. Məsələn, 1990-cı illərdə Ruanda soyqırımından sonra baş verən Konqo müharibələri də sülh razılaşmalarının uğursuzluğuna və yenidən qarşıdurmaya səbəb olan faktora çevrilmişdi. Bu hadisələrin təcrübəsi, yalnız atəşkəs razılaşması ilə kifayətlənməyin, əksinə, uzunmüddətli sülhün təmin edilməsi üçün güclü beynəlxalq təzyiq, iqtisadi inkişaf proqramları və əsas səbəblərin həllinə yönəlmiş hərtərəfli yanaşmanın vacibliyini vurğulayır. Bu atəşkəsin müvəqqəti olma ehtimalı çox yüksəkdir əgər əsas problemlər - torpaq, mənbələr uğrunda mübarizə və siyasi qeyri-sabitlik - həll olunmazsa.

Məqalədə qeyd olunan atəşkəs razılaşmasının uğurlu olacağına dair şübhələr əsaslıdır. Tarix göstərir ki, bu tip razılaşmalar tez-tez pozulur və tərəflər öz maraqlarını qorumaq üçün müxtəlif səbəblərdən bunu etməyə meyllidirlər. Konqoda uzun illərdir davam edən münaqişənin kökü yalnız hərbi deyil, həm də iqtisadi, siyasi və etnik amillərdədir. Sadəcə bir atəşkəs imzalamaq bu kök problemləri həll etməz.

Buna görə də, sülh prosesinə daha hərtərəfli və davamlı bir yanaşma təklif edərdim. Bu, beynəlxalq birliyin, xüsusən də BMT-nin daha fəal rol oynamasını, təkcə atəşkəs nəzarəti ilə məhdudlaşmamağını, əksinə, uzunmüddətli inkişaf layihələri, demokratik islahatlar və ədalətli resurs paylanması mexanizmləri vasitəsilə yerli icmaların gücləndirilməsinə yardım etməsini tələb edər. Konqoda uzun müddət davam edən münaqişənin həlli üçün hərbi həll deyil, ədalətli və davamlı bir siyasi həllə üstünlük verilməlidir. Bu, yalnız qısamüddətli atəşkəs razılaşmalarına deyil, əsl və dayanıqlı sülhə aparan bir yoldur. Bu prosesə xalqların özünün iştirakı, onları sülhə nail olmağa və onu qorumağa sövq edən geniş ictimai konsensusun formalaşması vacibdir.

Məqalədə Konqo və Ruandanın dəstəklədiyi M23 üsyançıları ilə bağlanmış müvəqqəti atəşkəs barədə optimist bir mənzərə təqdim olunur. Sülh sazişinə doğru atılan bu addım həqiqətən də müsbət bir inkişafdır və ümidverici bir gələcəyə işarə edir. Lakin, bu razılaşmanın uzunmüddətli təsirləri barədə ehtiyatlı olmaq vacibdir.

Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: tarix bizə oxşar sülh müqavilələrinin tez-tez pozulduğunu göstərir. M23 qrupunun keçmişdə bir neçə dəfə atəşkəs razılaşmalarını pozması nəzərə alınarsa, bu dəfə əmin olmaq üçün daha güclü təhlükəsizlik tədbirlərinə və beynəlxalq monitorinq mexanizmlərinə ehtiyac olduğunu demək olar. Həmçinin, razılaşmaya imza atan qrupların daxili birliyinin təmin edilməməsi və müxtəlif fraksiyalar arasındakı fikir ayrılıqları da sülh prosesinin davamlılığına təhlükə yarada bilər. Beləliklə, "daimi atəşkəs" iddiasına əsasən qərar verməzdən əvvəl, bu faktorların da nəzərə alınması vacibdir.

Məqalədə qeyd olunan Qatarda imzalanmış prinsiplər bəyannaməsi və potensial sülh sazişi Şərqi Konqodakı uzunmüddətli münaqişə üçün əhəmiyyətli bir addım kimi görünür. Lakin, bu optimist yanaşmanın arxasında daha çox diqqət tələb edən bir sıra amillər vardır.

Məsələn, Konqo və Ruandanın üsyançı qruplara verdiyi dəstək haqqında iddialar əvvəllər də təsdiq olunmuşdur. Bu dəstəyin həqiqətən dayandırılıb-dayandırılmaması və ya sadəcə bir taktiki manevr olub-olmaması aydın deyil. Sazişin əsas müddəalarının yerinə yetirilməsi ilə bağlı qarşılaşa biləcək çətinliklər də nəzərə alınmalıdır. Tarix bizə göstərir ki, sülh sazişləri tez-tez tərəflərin maraqlarının və güc balansının dəyişməsi ilə pozulur. Bundan əlavə, yerli icmanın bu sazişə olan yanaşması və potensial yeni münaqişələrin qarşısının alınması da əsaslı şəkildə qiymətləndirilməlidir. Beləliklə, ehtiyatla optimist olmaq, həqiqi və dayanıqlı bir sülhün əldə edilməsi üçün uzun və çətin bir yolun qaldığını qəbul etmək daha düzgündür.

Məqalədə təsvir olunan vəziyyət, keçmişdə baş vermiş bir çox sülh danışıqlarını xatırladır, xüsusilə də 1994-cü ildə Ruandada baş verən soyqırımın ardınca regionda baş vermiş hadisələri. Həmin dövrdə də müxtəlif qruplar arasında atəşkəslər elan edilmiş, sülh sazişləri imzalanmış, lakin bunların çoxu qısamüddətli və müvəqqəti olmuşdu. Konqo Demokratik Respublikasında həm də uzun illər boyu davam edən münaqişələr zamanı bu cür razılaşmaların tez-tez pozulduğunu müşahidə etmişik.

Bu dəfəki razılaşmanın fərqli olacağına dair əsaslar varmı? Əgər varsa, bu əsaslar nələrdir və bu əsasların möhkəmliyi nə qədərdir? Qətər kimi bir vasitəçinin olması müsbət bir amil olsa da, əvvəlki sülh sazişlərinin uğursuzluğunun əsas səbəbi, bölgədəki güclərin qarşılıqlı maraqlarının və müdaxilələrinin mürəkkəbliyi və davamlılığıdır. Yalnız atəşkəs və sülh sazişi kifayət deyil; qarşılıqlı etimadın bərqərar olması, ədalətli və davamlı bir siyasi həllin təmin olunması və regional güclərin rolunun obyektiv şəkildə yenidən qiymətləndirilməsi vacibdir. 18 avqust tarixinə qədər əldə ediləcək yekun sülh sazişinin bu aspektləri nə dərəcədə əhatə edəcəyini görmək maraqlı olacaq. Əvvəlki təcrübələrdən çıxarılan dərslər, yalnız sənədlərdə deyil, reallıqda özünü göstərən davamlı və hərtərəfli bir həllin əhəmiyyətini vurğulayır.