RSF Fəşeri ələ keçirdi: Minlərlə itkin, yeni dəhşətlər

Darfurda Civillər Dəhşətli Anlar Yaşayır: RSF Zülmü Həddini Aşır

Aclıqdan əziyyət çəkən və istismara məruz qalan sivillər, qərbi Darfurdan, Sürətli Dəstək Qüvvələrindən (RSF) qaçdıqdan sonra dəhşətli hekayələr danışıblar. Minlərlə insan hələ də itkin düşmüş vəziyyətdədir. Şimali Darfur ştatının paytaxtı El-Fəşir, 18 aylıq mühasirədən sonra bazar günü Sürətli Dəstək Qüvvələrinin əlinə keçənə qədər geniş regiondakı son Sudan ordusu qalası idi. O vaxtdan bəri Birləşmiş Millətlər Təşkilatı (BMT) və beynəlxalq yardım təşkilatları sivillərin taleyi ilə bağlı həyəcan təbili çalır. Kütləvi qətllər, zorlamalar və digər sui-istifadə hallarının artması barədə məlumatlar ard-arda gəlməkdədir.

Qaçış Yollarında Yaşanan Dəhşətlər

El-Fəşirdən təxminən 50 kilometr məsafədə yerləşən Tavila qəsəbəsinə sığınan gənc sudanlı Alkheir İsmail bildirib ki, bazar günü El-Fəşirdən qaçmağa çalışan 300 nəfərlik bir qrupun tərkibində Sürətli Dəstək Qüvvələri döyüşçüləri tərəfindən saxlanılıb. O, döyüşçülərdən birinin onu təhsil illərindən tanıdığı üçün xilas olduğunu əlavə edib. “Xartumda universitetdə birlikdə oxuduğum gənc bir oğlan var idi, o, onlara dedi ki, ‘Onu öldürməyin’. Bundan sonra onlar mənimlə və dostlarımla birlikdə olan bütün digər gəncləri öldürdülər,” İsmail söyləyib. Taviladakı digər sudanlılar da döyüşçülər tərəfindən saxlanıldıqdan sonra yaşadıqları qorxunu təsvir ediblər. Tahani Hassan deyib: “Birdən haradansa peyda oldular, haradan bilmirəm. Üç gənc oğlan peyda oldu, müxtəlif yaşlarda. Havaya atəş açdılar və dedilər ki, ‘Dayan, dayan’. Onlar Sürətli Dəstək Qüvvələri geyimlərində idilər. Bizi çox pis döydülər. Paltarlarımızı yerə atdılar. Hətta mən, bir qadın kimi, axtarıldım. Hücum edən adam qızımdan kiçik ola bilərdi.” Nəvələri ilə qaçan Fatimə Əbdülrəhim Tavilaya çatmaq üçün beş gün çətin şəraitdə piyada getdiyini qeyd edib. “Oğlanları döydülər və sahib olduğumuz hər şeyi götürdülər; bizi heç nəsiz qoydular. Bura gəldikdən sonra öyrəndik ki, bizdən sonra gələn qrupun qızları zorlanıb, lakin bizim qızlarımız xilas ola biliblər,” o bildirib. Şəhərdən qaçan gənc qadın Rava Abdalla atasının itkin düşdüyünü söyləyib. “Onun sağ olub-olmadığını, gedənlərlə birlikdə olub-olmadığını, ya da yaralanıb-yaralanmadığını bilmirik,” o əlavə edib.

RSF-nin Bəyanatları və Fəaliyyətləri

Çərşənbə gecəsi etdiyi çıxışında Sürətli Dəstək Qüvvələrinin rəhbəri Mohamed Həmədən “Həməti” Daqalo döyüşçülərini sivilləri qorumağa çağırıb və pozuntuların araşdırılacağını bildirib. Cümə axşamı, 2023-cü ilin aprelindən Sudan ordusu ilə mübarizə aparan paramilitar qrup sui-istifadələrdə ittiham olunan bir neçə döyüşçünü həbs etdiyini iddia etsə də, BMT-nin humanitar məsələlər üzrə rəhbəri Tom Fletcher Sürətli Dəstək Qüvvələrinin pozuntuları araşdırma öhdəliyinə şübhə ilə yanaşıb. RSF-nin yüksək rütbəli bir komandiri bu məlumatları ordunun və onun müttəfiq döyüşçülərinin El-Fəşirdəki “məğlubiyyətlərini və itkilərini ört-basdır etmək” üçün “media şişirtməsi” adlandırıb, Reuters xəbər agentliyi bildirir. Həm Sürətli Dəstək Qüvvələri, həm də ordu on minlərlə insanın ölümünə, təxminən 14 milyon insanın evlərindən didərgin düşməsinə səbəb olan və BMT-yə görə Sudanda dünyanın ən pis humanitar böhranını yaradan münaqişə ərzində hərbi cinayətlərdə ittiham olunub. Qıtlıq geniş yayılıb, xolera və digər ölümcül xəstəliklərin yayılması isə artmaqdadır.

Minlərlə İtkin Düşən Şəxs: "Öldürülür, bloklanır, təqib olunurlar"

BMT-nin məlumatına görə, bazar günü ilə çərşənbə arasında 62 mindən çox insan El-Fəşirdən qaçıb. Avqustun sonuna qədər El-Fəşirdə hələ də 260 min insan yaşayırdı. Cümə günü Sərhədsiz Həkimlər (Medecins Sans Frontieres, MSF) təşkilatı yayılan bəyanatda bildirib ki, sahədə fəaliyyət göstərən agentliklər son beş gün ərzində cəmi 5 mindən bir qədər çox insanın Tavilaya çata bildiyini təxmin edir. MSF-nin fövqəladə hallar üzrə rəhbəri Michel Olivier Lacharite deyib: “Xəstələrin bizə dediklərinə əsasən, ən çox ehtimal olunan, lakin qorxunc cavab odur ki, onlar qaçmağa çalışarkən öldürülür, bloklanır və təqib olunurlar,” o, ABŞ, Səudiyyə Ərəbistanı, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri və Misir kimi vasitəçiləri müdaxilə etməyə çağırıb. MSF bildirib ki, 27 oktyabrda Tavilaya gələn 70 yeni gələnin hər biri beş yaşdan kiçik uşaqlar arasında kəskin qidalanma problemi ilə üzləşib, onların 57 faizi isə ağır kəskin qidalanmadan əziyyət çəkib. Sağ qalanlar yardım agentliyinə bildiriblər ki, Sürətli Dəstək Qüvvələri döyüşçüləri insanları cinsiyyətinə, yaşına və ya qəbul edilən etnik kimliyinə görə ayırıblar, bir çoxu isə 5 milyondan 30 milyon Sudan funtuna qədər (8 min dollardan 50 min dollara qədər) dəyişən məbləğlərlə girov saxlanılıb. Digər bir sağ qalan isə Sürətli Dəstək Qüvvələri döyüşçülərinin bir neçə məhbusu avtomobilləri ilə əzdiyi dəhşətli səhnələri danışıb.

Qanlı Hücumların Detalları və Doğum Evində Qırğın

BMT-nin Əhali Fondu (UNFPA), təşkilatın cinsi və reproduktiv sağlamlıq agentliyi, Tavilada humanitar yardım təklif edərkən şəxsiyyətlərini qoruyaraq daha çox sağ qalanla danışıb. 24 yaşlı bir kişi bildirib ki, 200 kişi, qadın və uşaqdan ibarət bir qrupdan cəmi dörd nəfər Tavilaya gedən yolda Sürətli Dəstək Qüvvələri əsgərləri ilə dörd fərqli qarşılaşmada girov ödəyərək sağ qala bilib. “Qalanları öldürüldü. Uşaqları, qocaları və qadınları öldürdülər. Səhnəni təsvir edə bilmirəm, insanların bir güllə ilə gözünün önündə ölməsini seyr etmək dözülməz idi,” o, sitat gətirilib. 26 yaşlı bir qadın ərinin yalnız özü və uşaqları üçün girov ödəyə bildiyini və onların gözləri önündə öldürüldüyünü deyib. 19 yaşlı bir qız isə bakirə olub-olmadığını soruşduqdan sonra əsgərlər tərəfindən zorlandığını bildirib. UNFPA həmçinin təsdiq edib ki, 29 oktyabrda El-Fəşir doğum evində Sürətli Dəstək Qüvvələri döyüşçüləri tərəfindən ən azı 460 nəfər öldürülüb. Faktiki ölüm sayı daha yüksək ola bilərdi, xəstələr, ziyarətçilər, evlərindən didərgin düşmüş insanlar və səhiyyə işçiləri qətlə yetirilənlər arasında idi, deyilir.

Kordofan Regionunda Vəziyyət Pisləşir

Yaxınlıqdakı Şimali Kordofan ştatında BMT təxmin edir ki, keçən həftə Sürətli Dəstək Qüvvələri tərəfindən ələ keçirilən Bara bölgəsindən 36 mindən çox insan qaçıb. BMT bildirir ki, Şimali Kordofan, ştat paytaxtı El-Obeid ordu nəzarətində qaldığı üçün Sürətli Dəstək Qüvvələri və Sudan ordusu arasında növbəti döyüş meydanı ola bilər. BMT Baş katibinin sözçüsü Stephane Dujarric cümə günü jurnalistlərə deyib: “Bara şəhərinin RSF tərəfindən ələ keçirilməsi kontekstində ciddi pozuntulara dair hesabatlar da ortaya çıxır, o cümlədən beş Qırmızı Aypara könüllüsünün guya edamı. İnsan hüquqları üzrə həmkarlarımız cinsi zorakılıqla bağlı narahatedici məlumatlar da alıblar.” Sudan Həkimləri Şəbəkəsinin sözçüsü Mohammed Elsheikh, Böyük Britaniyanın Mançester şəhərindən Əl-Cəzirəyə bildirib ki, Baradan qaçan insanların sağlamlıq vəziyyəti çox pisdir. “Bara ilə El-Obeid şəhəri arasında çox təhlükəli yollarla, çox çətin ətraf mühit şəraitində uzun bir yol var. Gündüz yüksək temperatur, gecə isə həddindən artıq soyuq hava olan bir səhradan danışırıq,” o deyib. Bara ordu ilə Sürətli Dəstək Qüvvələri arasında intensiv döyüş səhnəsi olub, paramilitar qrup yaxın ərazilərdə də irəliləyişlər əldə edib. İyul ayında Sürətli Dəstək Qüvvələri döyüşçüləri Şimali Kordofan kəndlərinə basqın edərək onları yandırıblar. Bu hücumda uşaqlar və hamilə qadınlar da daxil olmaqla təxminən 300 insan həlak olub.

24 saat