Terwijl Kay Wolf en Stephan Sahling het nieuws over de grootschalige invasie van Oekraïne door Moskou op 24 februari zagen verschijnen, kwamen de twee Duitse IT-beveiligingsexperts onmiddellijk in actie.
De oude vrienden hebben verschillende passies gemeen, maar het was hun gedeelde liefde voor de luchtvaart – Sahling is al meer dan 15 jaar piloot en Wolf een liefhebber – die hen ertoe bracht ter plekke een plan te bedenken.
Ze zouden kleine privévliegtuigen gebruiken om zo dicht mogelijk bij Oekraïne te vliegen om de broodnodige hulp te leveren.
“Na een paar dagen (na de invasie), belde Stephan me en vroeg me hoe het met me ging, want hij weet dat ik 10 jaar in het leger heb gediend en ik heb veel gezien van wat de oorlog kan doen met soldaten en burgers gelijk”, vertelde Wolf aan Euronews.
“We spraken over de situatie, of we donaties konden doen, of hoe we echt konden helpen.”
“We komen allebei uit de maakindustrie, dus we kennen de processen heel goed. We werken ook al 20-30 jaar in de IT, dus we kennen de tools en we kunnen vliegen.”
Het duo begon meteen andere piloten en vliegtuigeigenaren te bellen en schakelde vrienden en vrienden van vrienden in.
In slechts een paar dagen werd Ukraine Air Rescue geboren – en in de lucht.
‘Grootste civiele humanitaire hulpverlening in de menselijke geschiedenis’
Wat ze aanvankelijk dachten dat een kleine operatie zou zijn die veel leek op een lokale vliegclub, groeide uit tot een grootschalige operatie waarbij 381 geregistreerde piloten uit bijna alle continenten betrokken waren, vertelde Wolf aan Euronews.
De vliegtuigen, waarvan sommige zijn uitgeleend door degenen die zelf niet konden deelnemen, variëren van tweezitter Cirruses en Franse Robins met propellerneuzen tot veel grotere Pilatus PC-12’s en alles daartussenin.
Iedereen is vrijwilliger, benadrukte Wolf. Sommigen doneren geld, terwijl anderen proefkennis delen.
Anderen zetten vrijwillig hun vaardigheden en ervaring in achter de stick – inclusief gepensioneerde of huidige luchtvaart- en militaire piloten, een EASA-veiligheidsinspecteur en een vlieginstructeur van Lufthansa – brengen meerdere uren door in de cockpit op vluchten naar de Mielec-luchthaven aan de Pools-Oekraïense grens en terug .
“Sommigen kunnen een of twee weken komen, vliegtuigen huren in Europa en vliegen”, legt Wolf uit. “Sommigen kunnen het misschien in het voorjaar doen, of op een later tijdstip.”
“We hadden piloten die besloten hun vakantie door te brengen door naar Duitsland te komen en toen gingen ze vliegen.”
En het initiatief is internationaal gegaan. De piloten van Ukraine Air Rescue, afkomstig uit 30 landen, hebben luchthavens van de VS tot België en het VK gebruikt om alles van tijdgevoelige medicatie, EHBO-kits en dialyseapparatuur naar de Oekraïense grens te brengen.
Toen de stad Bucha begin april werd bevrijd van de Russische troepen, waren het UAR-piloten die in lijkzakken en verkrachtingskits vlogen nadat beschuldigingen naar voren kwamen dat Moskou-troepen een reeks wreedheden hadden begaan tijdens de bezetting van een maand.
Op de terugweg brachten de piloten vluchtelingen en mensen die onmiddellijke medische zorg nodig hadden naar de EU.
Een deel van de geëvacueerde Oekraïense soldaten waren ledematen die tijdens de gevechten zijn verloren, met het oog op een nieuw leven ingeblazen door Duitse specialisten op het gebied van kunstmatige protheses.
‘Ik heb er niet veel over nagedacht’
Een van de piloten die onmiddellijk bij het team kwam, is de 71-jarige John Bone, geboren in Florida, een voormalige kapitein van Delta Airlines die al sinds zijn tienerjaren in de cockpit zit.
Bone, een pezige man met een lange zilveren baard, is een bekende vlieginstructeur in zijn woonplaats Apalachicola die al twee keer eerder de wereld rondvloog.
Nadat hij het telefoontje van Wolf had gekregen, stapte hij gewoon in zijn Cirrus SR22 – eerst naar Canada, toen Groenland, IJsland en Schotland, een reis die vijf dagen duurde – en kwam naar Duitsland alsof het een briesje was.
Hij kende de route uit zijn hoofd, omdat hij een aanzienlijk deel van zijn carrière bij Delta had doorgebracht met het vliegen met trans-Atlantische passagiersvliegtuigen van Atlanta naar Frankfurt.
“Eerlijk gezegd heb ik er niet veel over nagedacht”, vertelde Bone aan Euronews.
“Ze zeiden ‘we kunnen wel een man gebruiken’. Ik zei tegen mijn vrouw en ik zei: ‘weet je, ik moet dit doen.’”
Bone wist dat hij mensen in nood in een oorlogsgebied wilde helpen, maar hij was ook geïntrigeerd door het idee zelf.
“Toen ik hoorde hoe dit werkte, dacht ik: dit is een interessante situatie waarin algemene luchtvaart, kleine vliegtuigen samenkomen voor humanitaire missies, het is effectief.”
“Ik zou er niet heen zijn gegaan als ik er niet van overtuigd was dat wat ik ging doen een belangrijke bijdrage zou leveren,” zei hij.
Sinds februari is meer dan 22 ton hulp geleverd op zo’n 80 vluchten, waarvan sommige met meerdere vliegtuigen, waardoor de Ukraine Air Rescue de grootste civiele luchthulpoperatie in de wereldgeschiedenis is, geloven zowel Bone als Wolf.
Maar niet alles is van een leien dakje gegaan. Een van de grootste uitdagingen waarmee de Ukraine Air Rescue te maken kreeg, is het gebruik van kleine burgervliegtuigen.
Vluchten kunnen tot tien uur in één richting duren, afhankelijk van het type vliegtuig en de kruishoogte, en het gebruik van kleine lokale luchthavens betekent dat piloten niet veel hebben op het gebied van technologische ondersteuning bij het opstijgen en landen.
Deze routes zijn niet voor mensen die minder gepassioneerd zijn door vliegen of toegewijd zijn aan de zaak.
“Het weer is een probleem omdat we vertrekken vanaf kleine VFR (Visual Flight Rules) luchthavens, en onze bestemming, Mielec, is ook een VFR-luchthaven.”
“Dit zijn geen luchthavens waar je kunt opereren als het slecht weer is”, legt Bone uit.
“En ze zijn 550 zeemijl (1018 kilometer) daarbuiten, dus deze zomer waren er onweersbuien, weersystemen en zo. En al die factoren spelen hierbij een rol.”
Maar Wolf en Sahling hebben een strak schip, legde Bone uit. Voor vertrek zijn er meerdere briefings. Bij slecht weer worden eenvoudigere vliegtuigen vervangen door beter uitgeruste – en duurdere – vliegtuigen.
Alles is genummerd, gewogen en gemanifesteerd, en de veiligheid van de piloten en hun kostbare lading is de klok rond prioriteit voor Wolf.
Bureaucratie belangrijkste obstakel voor hulpverlening?
De operatie heeft de aandacht getrokken van vele NGO’s die sindsdien samenwerken met Ukraine Air Rescue, waaronder het Blue Yellow Cross, Munich Supports Ukraine, Keulen’s City of Hope en anderen.
Een in de VS gevestigd bedrijf dat gespecialiseerd is in het produceren van koelers en kachels op zonne-energie voor noodsituaties en in landen met beperkte toegang tot het elektriciteitsnet, GoSun, heeft ook zijn apparatuur gedoneerd voor de inspanning.
Maar bij grote organisaties en overheden ligt dat anders. De steun is meer dan alleen afwezig geweest, zelfs in zijn geboorteland Duitsland, zei Wolf.
“Om dit heel duidelijk te maken, momenteel sterven er mensen door hen.”
Oekraïne Air Rescue heeft verschillende tonnen aan medicatiedonaties op bijna 100 pallets die in de Verenigde Staten wachten en een deal met een Amerikaans vrachtbedrijf om het naar Europa te vliegen, legde Wolf uit.
Maar regeringen in Duitsland en Polen vragen de organisatie belasting te betalen voor wat zij als geïmporteerde goederen beschouwen.
Als initiatief van vrijwilligers beschikt Ukraine Air Rescue niet over de middelen die nodig zijn om de belastingen te dekken.
Slechts zeven pallets met medicatie die Ukraine Air Rescue gepland had om in de herfst naar Oekraïne te vliegen, met een geschatte waarde van € 2 miljoen, kwam met een belastingheffing van € 380.000 in Duitsland. In Polen zouden ze 560.000 euro moeten betalen.
“Het wordt belast omdat sommige regeringsmensen zich gewoon aan de regels houden, en ze zeggen, zodra iets de laadruimte verlaat, is het mogelijk dat je de medicatie in Duitsland in Polen verkoopt,” schetste hij.
“Maar als we kunnen bewijzen dat de lading de EU verlaat naar Oekraïne, dan kunnen we een verzoek indienen om het geld terug te krijgen. En dit kan gebeuren tegen het einde van het jaar, of misschien na 90 dagen.”
Maandenlang onderhandelen over een oplossing hebben Wolf en anderen erg gefrustreerd gemaakt.
“Dit zijn humanitaire straffen. En het Amerikaanse vrachtbedrijf heeft al € 50.000 betaald en vraagt nu om een verklaring van een Europese regering dat er geen verdere belastingen zullen worden geheven.”
“We hebben met de Duitse regering gesproken om een schriftelijke verklaring ter ondersteuning te krijgen. En dat hebben we niet gekregen.”
Maar mensen als Wolf en Bone laten zich niet afschrikken. Ukraine Air Rescue is van plan de broodnodige hulp zo lang als nodig is te blijven leveren.
De volgende stap is het vinden van een manier om zonder tussenstops naar Oekraïne te vliegen.
“Tijdens onze eerste brainstormsessies was ons plan om rechtstreeks naar Oekraïne te vliegen omdat er enkele luchthavens zijn op slechts 50 of 100 meter buiten de Poolse grens, maar om politieke redenen hebben we dit niet gedaan”, zei Wolf. “Maar het plan is zeker om een hub in Oekraïne te creëren.”
“We zijn in gesprek met de Oekraïense pilotorganisatie om ons te ondersteunen bij het vinden van de juiste plekken in het land waar luchthavens niet zijn vernietigd.”
“En ook kunnen de meeste van onze vliegtuigen op gras of op straat landen”, concludeerde Wolf.
