Klimaatmigranten: hoe zelfs het rijke Beieren geen beschutting kan bieden tegen de opwarming van de aarde

“We hebben ketchup genomen.”

Dit is het enige voedsel dat Karl Bretzendorfer zich herinnert toen hij naar de zolder ging waar hij 13 dagen vastzat met zijn vrouw Irina, terwijl het water om hen heen steeg in wat bondskanselier Angela Merkel ‘de overstroming van de eeuw’ noemde in Beieren, Zuidoost-Duitsland .

De 73-jarige Karl en zijn vrouw weigerden uit hun huis te worden geëvacueerd omdat ze te horen kregen dat ze hun vier katten niet mee zouden kunnen nemen. Ze hadden er genoeg meegemaakt overstromingen en dacht dat deze niet anders zou zijn. Maar toen het water hun knieën bereikte, raakten ze in paniek. Dit is toen ze naar de zolder vluchtten.

“Gelukkig hadden we boven drinkwater opgeslagen”, voegt hij eraan toe. Ze namen ook worstjes en brood en wc-papier mee. Ze zaten daar bijna twee weken zonder stroom, kaartten en luisterden naar de radio. Vandaag vertelt Karl lachend het verhaal, maar het huis van het paar, waarin ze elke cent investeerden die ze hadden, lag in puin, de begane grond stond volledig onder water.

Ze konden alleen herbouwen dankzij financiële steun van de regionale regering van Beieren, de op één na rijkste staat van Duitsland qua BBP. Maar die gelden zijn niet beschikbaar als de rivier opnieuw overstroomt.

De overstroming van de eeuw

In juni 2013, na vier dagen van hevige regenval, zijn de Elbe en de Donau overstroomd. De voorgaande maand was de op één na natste mei ooit in Duitsland geweest.

ZwitserlandOostenrijk, Tsjechië, SlowakijePolen, Hongarije, Kroatië en Servië werden getroffen door extreme overstromingen en duizenden mensen in Midden-Europa werden geëvacueerd.

De helft van de 16 deelstaten van Duitsland werd zwaar getroffen – 21 mensen kwamen om en de verliezen bedroegen 11,6 miljard euro. In Beieren, de grootste deelstaat van het land, veroorzaakten overstromingen 1,3 miljard euro schade.

Een geschiedenis van overstromingen

“De regio ten noorden van de Alpen is zeer gevoelig voor overstromingen, omdat luchtmassa’s daar vast komen te zitten’, legt Günter Blöschl uit, hoogleraar Hydrologie en watervoorraden aan de Technische Universiteit in Wenen. Sommige steden in Beieren zijn “historisch gebouwd op een manier die het nu erg moeilijk maakt om voorzorgsmaatregelen te nemen tegen overstromingen”, voegt hij eraan toe.

Dit is het geval met Passau, trots bekend als de stad van de drie rivieren – de Donau, de Inn en de Ilz komen samen op zijn grondgebied – maar minder vereerd om een ​​afwateringsbestemming te zijn voor het grootste deel van het zuiden van het land. Duitsland.

“Het was vanaf het begin duidelijk dat niet alle delen van de stad kunnen worden beschermd tegen overstromingen”, zegt Jürgen Dupper, de burgemeester van de stad.

Karl beleefde zijn eerste overstroming als kind in 1954. Door de jaren heen steeg het water keer op keer. Zijn dorp, Fischerdorf, is een wijk van Deggendorf, gebouwd op een vlakte waar de rivieren de Donau en de Isaar samenkomen.

“De naam Fischerdorf betekent letterlijk ‘dorp van de vissers'”, zegt Georg Kestel, hoofd van de milieu-ngo BUND Naturschutz. “Mensen van hier wisten vroeger waar ze moesten bouwen, en als ze in een nat gebied bouwden, hadden ze één overstroming nodig om te leren en ergens anders weer op te bouwen.”

Karl maakte zich dus geen zorgen toen hij in 2013 hoorde dat de Isaar weer onder water kwam te staan. Het water was nog nooit boven kniehoogte gekomen en de schade was altijd beperkt gebleven. Maar deze keer begon het water uit de straatkolken te stromen.

De dam van Fischerdorf barstte en het waterpeil steeg uiteindelijk tot acht meter, waardoor het hele dorp onder water kwam te staan. Vanuit het raam van hun zolder keken Karl en zijn vrouw naar het water dat rond hun huis steeg.

Schade en verzekeringen

“De gevolgen van de overstroming in 2013 waren dramatisch”, zegt burgemeester Dupper. “We hadden een stroomstoring en een tekort aan drinkwater, waardoor de rampenbestrijding tot het uiterste dreigde.” Hij schat de aangerichte schade alleen al in Passau op 250 miljoen euro.

In Fischerdorf moesten zo’n 600 huizen worden herbouwd en meer dan 200 werden afgebroken. De schade werd niet alleen veroorzaakt door water – het overstromingswater raakte vervuild door het lekken van stookolie uit beschadigde tanks.

Iris Hirshauer herinnert zich: “We werden ‘s nachts wakker en vroegen ons af: waar gaan we heen als er olie in huis is?”

Toen de overstromingen in 2013 kwamen, woonde ze met haar gezin in Niederalteich, een dorp aan de Donau, 11 kilometer ten zuiden van Fischerdorf. Ze dachten dat ze voor één nacht ontheemd zouden zijn en dat werden uiteindelijk twee maanden waarin de vraag of ze de overstroming financieel zouden overleven hen nacht na nacht wakker hield. Het gezin had geen opstalverzekering.

Ze waren niet de enige – in Beieren had slechts 21 procent van de mensen hun huis in 2013 verzekerd. Een opstalverzekering is niet verplicht bij het kopen of huren van een huis in Duitsland. Iris zegt dat de verzekeringspremies gewoonweg onbetaalbaar waren in haar gebied, omdat overstromingen daar te vaak voorkwamen.

De Beierse regering kwam hen echter te hulp en financierde 80 procent van de wederopbouw voor onverzekerde huiseigenaren. Ironisch genoeg was het wachten voor degenen met een verzekering langer en werd het gehinderd door bureaucratie.

Ewald Bayer, die na de overstroming naar Fischerdorf reisde om als vrijwilliger de getroffen huiseigenaren te helpen bij het opruimen en weer opbouwen, leerde de gemeenschap goed kennen.

Hij zei dat er verdeeldheid was ontstaan ​​tussen degenen die staatssteun kregen om te herbouwen en degenen die alleen een bedrag voor renovatie ontvingen: “De mensen die herbouwden ontvingen grote sommen geld. Ze zeggen 120 procent in plaats van de beloofde 80 procent.

“De mensen die hun oude huizen renoveerden, kregen eigenlijk alleen maar geld voor de renovatie. Er waren echte gevechten in Fischerdorf over de geldsituatie. Er is hier geen gemeenschap meer, alleen jaloezie.”

Geen staatssteun meer

In maart 2017 stemde de Raad van Ministers – bestaande uit de regeringsleiders van elke Duitse deelstaat – voor een aanbeveling om de financiële steun voor slachtoffers van natuurrampen die niet eerder een woningverzekering hadden afgesloten stop te zetten, waar dat mogelijk was. Beieren heeft ervoor gekozen om dit als beleid vast te stellen, dat op 1 juli 2019 in werking is getreden.

Het Beierse ministerie van Financiën vertelde Euronews dat ondanks dat deze richtlijnen zijn aangenomen, ze zullen worden toegepast op basis van individuele economische omstandigheden en dat er nog steeds uitzonderingen kunnen worden gemaakt. Karl hoopt dat als er in de toekomst weer een overstroming komt, hij een van hen zal zijn. De gedachte aan de bureaucratie die betrokken was bij het bewijzen dat hij geen verzekering kon betalen, en het feit dat er uiteindelijk niets aan de hand zou kunnen zijn, is ontmoedigend.

Hij zegt dat hij in zijn geval € 1.000 per jaar aan verzekeringen zou moeten betalen – een bedrag dat 10 keer hoger is dan de gemiddelde prijs van een inboedelverzekering in Duitsland, volgens de Algemene Vereniging van de Duitse Verzekeringsindustrie (GDV).

Karl leeft alleen van zijn pensioen, een maandelijks inkomen van slechts € 850. “Ik heb andere uitgaven”, zegt hij. “Ik ben een arme gepensioneerde.”

Onbetaalbare verzekering

Christian Weishuber van Allianz, ‘s werelds grootste verzekeringsmaatschappij, zei dat het bedrag dat Karl noemde “erg duur” was, maar in termen van de verzekeringsmarkt niet verrassend was, gezien het feit dat hij in een gebied met een hoog risico woont.

Frater Vinzenz Proß is penningmeester van een klooster in Niederalteich. Na de watersnoodramp van 2013 belde hij een verzekeringsagent om een ​​offerte te krijgen.

‘Hij bracht hier een dag door met evalueren en beoordelen’, zegt broeder Vinzenz. “Na een maand kwam zijn voorstel eindelijk binnen en ik dacht: oké, dat is nu niet betaalbaar voor ons.” Het klooster, dat ook een school is, is nog steeds aan het herbouwen na de schade van de overstroming van 2013.

Dupper zei dat hij verzekeringsmaatschappijen had gevraagd wat het jaarlijkse tarief voor een huis in het oude centrum van Passau zou zijn. “Ze zeiden € 30.000. Dat bedrag doet je beseffen dat het makkelijker is om gewoon zelf wat geld te sparen voor de eventuele overstromingsschade.”

Hij gelooft dat de structuur van de oude binnenstad en de binnenstad van Passau bij een nieuwe overstroming volledig zal worden verwoest, en dit keer geen staatssteun om op terug te vallen.

Klimaatverandering op de loer

“Als gevolg van klimaatverandering moeten we ons voorbereiden op een toename van extreem weer en natuurrampen.” Dit zijn de woorden van een regeringscampagne om Beieren aan te moedigen een particuliere woningverzekering af te sluiten.

Maar als het gaat om degenen die het zich niet kunnen veroorloven, of hebben geprobeerd en gefaald omdat ze in een risicogebied wonen, zegt het Beierse Groene parlementslid Jürgen Mistol dat hij niet op de hoogte is van door de staat gefinancierde hulpprogramma’s die beschikbaar zijn. “Ik geloof dat het nodig is om diegenen te steunen die tevergeefs hebben geprobeerd een verzekering af te sluiten voor extreme stormschade”, zegt hij.

Volgens gegevens van Allianz is het aantal verzekerde huishoudens in Beieren gestegen tot 41 procent sinds de overstromingen van 2013, maar dat laat nog steeds meer dan de helft van de inwoners een toekomst tegemoet waarin meer overstromingen de enige zekerheid zijn.

EEN Studie uit 2019 onder leiding van professor Günter Blöschl ontdekte dat toenemende regenval in de herfst en winter heeft geleid tot een toename van ongeveer 11 procent per decennium van overstromingen in Noordwest-Europa. Een warmere atmosfeer, veroorzaakt door klimaatverandering, bevat meer vochtigheid, wat leidt tot meer neerslag.

Ironisch genoeg zorgt klimaatverandering ook voor een afname van overstromingen in andere delen van Europa – een afname van 23 procent per decennium in Zuid-Europa, aldus de studie. “Dit hangt samen met cyclonen die over de Atlantische Oceaan van Noord-Amerika naar Europa trekken en nu in het noordelijke deel aankomen”, legt Blöschl uit.

Klimaatmigranten in het hart van Europa

“Wij geloven dat de natuur zal nemen wat ze wil. Misschien gebeurt het de volgende keer niet precies hetzelfde in Niederalteich, maar het zal weer gebeuren”, zegt Iris.

Ze herinnert zich de overstroming als een zeer traumatische ervaring, van de evacuatie tot het lange wachten om weer thuis te komen.

Tegenwoordig woont het gezin in Hengersberg, een dorp op slechts 4 km van hun oude huis, maar toch buiten het risicovolle overstromingsgebied. Verzekeringen zijn daar veel goedkoper, zegt Iris. “We willen iets doorgeven aan onze zoon en dit huis is verzekerd”, voegt ze eraan toe.

Ewald Bayer, die zich vrijwillig aanmeldde na de overstromingen van 2013, denkt dat de overgrote meerderheid van de inwoners is gebleven omdat ze “goed verzorgd” werden – dat wil zeggen, door de staat. “Ik geloof dat als mensen die 80 procent staatsgelden niet hadden gekregen, ze allemaal Fischerdorf zouden hebben verlaten”, voegt hij eraan toe.

Broeder Vincenz heeft zich vaak afgevraagd wat hij zou doen bij een volgende overstroming. Na de laatste keer kon hij maandenlang niet eten en had hij terugkerende nachtmerries. “Zou ik blijven of zou ik in paniek raken en gewoon vertrekken? Ik weet het antwoord niet’, zegt hij.

Voor Karl bestaat er geen twijfel. Hij zal zijn dorp nooit verlaten, dat is hem duidelijk. Hij zegt dat hij en zijn vrouw de volgende keer dat er een overstroming is, hun katten zullen meenemen en het huis zullen verlaten – maar alleen totdat het water is gezakt. Maar hij zegt dat hij niet de kracht heeft om zijn huis weer op te bouwen als het beschadigd is zoals het was in 2013. Daarom denkt hij er liever niet aan.

“Ik ben 73 jaar oud”, zegt hij. “Wat wil je dat ik doe?”

Dit artikel maakte deel uit van een serie die oorspronkelijk in maart 2020 is gepubliceerd.