Ongenezen wonden van het kolonialisme: de 12e editie van de Biënnale van Berlijn toont kunstenaars uit het Oosten

Het is het hoogtepunt van de hedendaagse kunstwereld van de Duitse hoofdstad.

De Biënnale van Berlijn vindt om de twee jaar plaats op locaties in de stad en dit is de 12e editie.

En in tegenstelling tot de show van 2020, kan het festival dit jaar bijna zonder enige COVID-19-beperkingen plaatsvinden.

Kunstenaars van over de hele wereld tonen hun schilderijen, sculpturen, installaties en video’s.

De editie van dit jaar heet ‘Still Present!’ en er is een duidelijke focus op kunstenaars uit de delen van de wereld die niet tot het zogenaamde Westen behoren.

Onder de artistieke leiding van de Franse kunstenaar Kader Attia worden thema’s als dekolonisatie en restitutie in de vier zalen gepresenteerd.

Wat is er dit jaar te zien op de Biënnale van Berlijn?

In totaal presenteren zo’n 70 kunstenaars werken op de show. Sommige zijn gevestigd in Berlijn, maar de meesten zijn naar de Duitse hoofdstad gereisd – ook iets dat op het hoogtepunt van de pandemie moeilijk of onmogelijk was.

Een hoogtepunt van de show van dit jaar is de installatie van de Congolese kunstenaar Sammy Baloji ‘…en naar die Noordzeegolven die verzonken verhalen fluisteren’.

De kunstenaar nodigt zijn publiek uit om na te denken over de moderne tijd met zijn wortels in imperialisme en kolonialisme.

Centraal in de installatie staat een kas, een moderne variant van de ‘Wardian case’, die tijdens de koloniale periode werd gebruikt voor het transport van exotische planten naar Europa.

Voor Baloji is het een metafoor voor hoe mannen uit de koloniën werden ingezet in de oorlog in Europa.

Rasha Salti, een van de vier curatoren van de tentoonstelling, geeft ook uitleg over de symboliek van lijnen van rode draad die door de verschillende locaties lopen.

“De rode draad die jullie als kijkers kunnen ontdekken doorheen de verschillende tentoonstellingszalen, ze gaan over de erfenissen van de wonden. En hoe we ze zouden kunnen herstellen. Er zijn kunstwerken die de erfenis van het fascisme adresseren maar ook hoe fascisme vandaag aanwezig is. In het dagelijks leven”, zegt ze.

Er zijn ook werken die zich richten op klimaatverandering en de vernietiging van de natuur.

Maar de hoop is niet om bezoekers van gedachten te doen veranderen, zegt Salti. Maar misschien een klein duwtje in de rug.

“Wat kunst kan doen, is een ervaring van anders zijn. Van tijd. Van betovering. Van poëzie. Het kan de wereld niet veranderen, maar het kan misschien een kleine verschuiving van perspectief veroorzaken”, zegt ze.

Dekolonisatie en restitutie

Een van de artiesten van de show van dit jaar is Deneth Piumakshi Veda Arachige – die oorspronkelijk uit Sri Lanka komt maar nu in Frankrijk woont.

Met fotografie, video, beeldhouwkunst en installatie vertelt de kunstenaar het verhaal van haar voorouders, de inheemse Adivasi (voorheen bekend als Vedda) mensen van Sri Lanka.

“Mijn werk hier voor de Biënnale van Berlijn richt zich op dekolonisatie. En restitutie. Vooral op het gebied van restitutie over onze voorouderlijke overblijfselen die worden bewaard in Europese musea en instellingen”, zegt ze.

Met haar eigen lichaam als basis voor een sculptuur met de titel ‘Zelfportret als restitutie – vanuit een feministisch gezichtspunt’, houdt Arachchige een replica vast van de schedel van een Adivasi-man die door de Sarasins is verwijderd.

Ze hoopt dat enkele Europese bezoekers vertrekken met een nieuw perspectief op de jaren van kolonisatie.

“Ik ben geen historicus of antropoloog. Maar ik ben een mens en een kunstenaar afkomstig uit Sri Lanka. Geboren, getogen en opgeleid in Sri Lanka. Dus voor mij als kunstenaar, als vrouwelijke kunstenaar, is het erg belangrijk om dit probleem aan de orde te stellen. En deze belangrijke onderwerpen en archieven naar de oppervlakte van de Europese samenleving te brengen”, zegt ze.

De Berlijnse Biënnale voor hedendaagse kunst gaat op 11 juni open voor het publiek en loopt tot en met 18 september 2022.