Moet Duitsland AfD verbieden? Welke impact kan dit hebben?

Een recente studie van Duitse Instituut voor Mensenrechten het onderzoeken van de mogelijkheid om het Alternatief voor Duitsland (AfD) te verbieden heeft de extreemrechtse politieke partij in de schijnwerpers gezet.

Gepubliceerd op 7 juni, de studie zegt dat de AfD nu zo’n gevaar vormt voor de democratische orde van het land “dat het door het Federale Constitutionele Hof zou kunnen worden verboden”.

AfD kan wettelijk worden verboden omdat het expliciete doelen zijn “om de vrije democratische basisorde te elimineren” en “de garantie van menselijke waardigheid af te schaffen”, zoals verankerd in de Duitse grondwet, beweert het instituut.

De AfD, opgericht in 2013, wordt ervan beschuldigd antidemocratische tendensen te koesteren, hoewel ze officieel de democratie in Duitsland steunt.

Euronews heeft de partij benaderd voor commentaar.

Het verbieden van de AfD is eerder in Duitsland geopperd. Een rechtbank oordeelde vorig jaar dat de partij moet worden beschouwd als een potentiële bedreiging voor de democratie, wat de weg vrijmaakte voor ondertoezichtstelling door de nationale veiligheidsdiensten.

Eerder dit jaar besloot Duitsland de jongerenafdeling van AfD, het Young Alternative for Germany, te bestempelen als extremistische groepering. De formele beschuldiging van extremisme gaat zo ver als het land kan gaan zonder een regelrecht verbod uit te vaardigen.

Binnenlandse inlichtingendiensten hebben ook de deelstaatafdeling van de partij in Thüringen bestempeld als een extreemrechtse groepering. Eerder deze week werd zijn leider Björn Höcke beschuldigd van het opzettelijk gebruiken van een nazi-slogan tijdens een campagne-evenement in mei 2021.

Maar terwijl de studie van het Duitse Instituut voor Mensenrechten opnieuw een debat op gang bracht over het verbieden van de partij in Duitsland, profiteerde AfD van de situatie en veranderde hun veroordeling in een oproep tot wapens voor supporters.

De extreemrechtse partij – die tegen de islam, immigratie en de EU is – baart de Duitse politieke klasse zorgen, met een stijging van de steun van 10% afgelopen juni tot 18% nu, volgens Politico’s Enquête der peilingen.

Een grote tegenvaller

Het voorstel om AfD te verbieden heeft “een enorm averechts effect gehad omdat de AfD het op zich nam om een ​​ander beeld in de media te schetsen”, aldus Una Ivona Titz, een journalist en onderzoeker bij de Amadeu Antonio Foundation, een groep die zich richt op extremisme en het verre -rechts.

“Op dit moment krijgen ze veel steun op Telegram omdat ze hun aanhangers verzamelen en zichzelf afschilderen als een vervolgde partij binnen een onrechtvaardig systeem dat ze van binnenuit bestrijden”, vertelde ze aan Euronews.

Hoewel het onderzoek tot doel had het bewustzijn over de bedreigingen van AfD te vergroten, “zien we dat het hen heeft aangemoedigd en hen zelfs heeft geholpen het imago van AfD te versterken”, legt Titz uit.

“Duitsland heeft aankomende verkiezingen in Saksen, en op dit moment is de AfD ergens rond de 30%”, voegde ze eraan toe. “We vrezen dat het de moed nog meer zal versterken of dat het ertoe zal leiden dat mensen die sceptisch zijn of hun stem onthouden, daadwerkelijk op de AfD gaan stemmen, omdat ze hen zien als het soort underdog dat onrechtvaardig wordt behandeld.”

Bij de laatste districtsverkiezingen in Sonneberg, Zuid-Thüringen, afgelopen weekend, kreeg Robert Stuhlmann van de AfD 46,7% van de stemmen, meer dan elke andere kandidaat, maar niet genoeg om een ​​tweede ronde te voorkomen, die gepland staat voor 25 juni.

Eerdere pogingen om een ​​gekozen partij in Duitsland te verbieden, zijn mislukt en hebben een averechts effect gehad op de organisatoren ervan. Een voorlopig verbod op de extreemrechtse partij NPD in 2017 werd verworpen door de tweede senaat van het Federale Constitutionele Hof.

Politici lijken ook voorzichtig te zijn met het voorstellen om AfD te verbieden.

“De studie heeft aan populariteit gewonnen als een online debat en is vervolgens opgepikt door politici uit het hele politieke spectrum”, zei Titz. “Dus je had politici van de CDU, van SBT en van links die het voorstel van een verbod boycotten of sceptisch stonden tegenover het verbod omdat ze het als een misplaatste poging zagen.”

“Bijvoorbeeld Sebastian Hoffmann [from SPD] sprak over de AfD als een anticonstitutionele partij, maar aan de andere kant ziet hij het primaire doel van de politiek om de AfD in een soort van politieke limbo te brengen waar het niet langer verkiesbaar wordt en zo een verbod te vermijden.”

Een onmogelijk dilemma

Het idee om een ​​partij te verbieden is niet alleen politiek beladen, maar stelt velen ook voor een moreel dilemma. Zoals Princeton-professor Jan-Werner Mueller zet het in een artikel uit 2013, democratieën zijn “verdomd als ze dat doen, verdomd als ze dat niet doen” extremistische partijen verbieden.

Hoewel het verbieden van een populaire partij de pijlers van de democratie kan ondermijnen, zegt hij dat het gevaarlijk kan zijn om een ​​land bloot te stellen aan de dreiging van extremisme en “uiteindelijk geen democratie over te laten om te verdedigen”.

Dat is de reden waarom landen het verbieden van extremistische partijen over het algemeen hebben vermeden en verschillende benaderingen hebben onderzocht.

“Er is een spectrum van hoe diep de staat kan gaan om op te treden tegen extremistische groeperingen”, vertelde Lorenzo Vidino, directeur van het programma over extremisme aan de George Washington University, aan Euronews. “En dat is gebaseerd op verschillende geschiedenissen, verschillende constitutionele, verschillende sociale en culturele benaderingen.”

“Er is geen goede of foute manier.”

Aan de ene kant van het spectrum wees Vidino op de Amerikaanse aanpak, die is gebaseerd op “een extreme tolerantie van de intoleranten”, wat inhoudt dat binnenlandse groepen die als extremistisch worden beschouwd, getolereerd kunnen worden.

“De Ku Klux Klan is legaal in Amerika”, zei hij. “Ze kunnen rally’s houden, kruizen verbranden – dat doen ze af en toe. Dat is om verschillende redenen gebaseerd op de grondwet en de vrijheid van meningsuiting.”

Deze groepen worden nog steeds gecontroleerd door de staat, “maar het is in principe onmogelijk om een ​​binnenlandse extremistische groep in Amerika te verbieden”, zei Vidino.

Aan de andere kant van het spectrum wijst hij naar landen als Duitsland. “Er is een zeer lage tolerantie voor extremistische groeperingen, zelfs als ze niet direct gewelddadig zijn.”

“Dat komt natuurlijk voort uit de Duitse recente geschiedenis.”

Zelfs in landen waar extremistische partijen verboden kunnen worden, is de beslissing “nooit lichtvaardig genomen, om verschillende redenen”, zei Vidino.

“Allereerst is er een ingewikkeld juridisch proces. Maar er zit ook een politieke kant aan, dat roept de vraag op of we dan ook extremistische linkse groepen, zoals milieugroepen, zouden verbieden.”

Er is ook een praktisch probleem, zei Vidino. “Als je een groep verbiedt, verdwijnt die niet zomaar. AfD heeft miljoenen aanhangers – het probleem dat het vormt, is niet opgelost nadat je de partij hebt verboden. Sterker nog, je zou de controle die je erover hebt kunnen verliezen door de partij te ontbinden.”

Wat dan te doen?

Vidino zei dat monitoring het beste instrument is om extremistische partijen tegen te gaan.

Maar er zijn anderen.

Volgens Titz is een oplossing die effectief is gebleken in het afzwakken van de aantrekkingskracht van extremistische extreemrechtse partijen zoals AfD, het versterken van mediageletterdheid in de richting van democratie, vooral in gebieden zoals de voormalige DDR, in Oost-Duitsland.

“U staat zeer sceptisch tegenover de democratie als geheel, en wat statistisch gezien echt helpt, is om ter plekke in programma’s te investeren en ze te behouden. [AfD] op hun tenen met betrekking tot hun retoriek, ‘zei ze.

“Alles wat de AfD naar buiten brengt, moet worden gedocumenteerd en gecontroleerd en gecompenseerd.”