De afbeelding op deze foto, die we als toelichting op het artikel hebben gepresenteerd, heeft een vreemd verhaal. In 1951 werd in Boedapest een standbeeld van Joseph Stalin opgericht. Als cadeau voor de 70e verjaardag van de Sovjetleider. Dit 25 meter hoge beeld van de 1,70 meter lange leider kan maar 5 jaar leven – in 1956 breekt er een opstand uit in Hongarije en wordt het beeld opgeblazen. Het is niet mogelijk om hem zomaar neer te slaan, ze moeten zijn laarzen “uittrekken”. Het beeld valt op de grond en laat een scène op het voetstuk achter die lijkt op die op deze foto. Waarom “soortgelijk”, want dit monument is geen overblijfsel van dat beeld, maar een kopie ervan, gemaakt in 2006 en opgeslagen in het park “Memento” in Boedapest. Het oorspronkelijke “laarzenmonument” werd direct na deze opstand verwijderd…
***
Beeldhouwkunst is ongetwijfeld, net als andere monumentale werken, een product van het oude denken. Het is geen geheim dat de eerste beelden verschenen in de bekende geschiedenis van het oude Rome, het oude Griekenland en het oude Egypte. De transformatie van dit werk tot een kunstvorm en een cultureel symbool is een latere geschiedenis, een paradigma dat in de loop van de tijd is ontstaan. Primitieve mensen zagen het niet als kunst, maar als een mythisch-metafysisch product en creëerden het voor dit doel. De dragers van het primitieve geloof, dat wij beschouwen als heidendom, voelden de behoefte om versteende dingen, mensen, planten en dieren, zelfs bergen en andere landschappen, voor altijd te behouden. Hoewel sommige van die monumenten deze “eeuwigheid” nog steeds bestendigen, slaagden de makers er niet in om het doel “in zichzelf te houden” te bereiken. Maar ze gaan nog steeds door. Misschien vanuit het verlangen om voor altijd te leven, voor altijd te bestaan, om de oneindigheid te “zien” en te begrijpen…
Sculpturen zijn objecten van kunst en esthetiek geworden, evenals hun mythische waarden gedurende de duizenden jaren die zijn verstreken van hun oude betekenissen en creatie-eisen. In de loop van de tijd ontstonden architectonische monumenten en zelfs de cultuur van stedenbouw, die tot op de dag van vandaag voortduren. Omdat deze kant van het werk een esthetisch gewicht heeft, heeft het een positiever effect gehad en heeft het nog steeds een positief effect op het menselijk denken en de vorming.
De cultus van de beeldhouwkunst, die ontstond in oude en middeleeuwse samenlevingen en culturen, werd steeds meer het voorwerp van een wetenschappelijke benadering. Beeldhouwkunst werd een soort kunst en beroep, zelfs een aspect van wetenschappelijk onderzoek.
Laten we naar de menselijke standbeelden gaan. Sinds de oudheid hebben samenlevingen deze beelden opgedragen aan leiders, commandanten, pioniers van intelligentie of macht, of personen die zijn gekozen voor een mystieke macht. Maar dit alles is de benadering van 10.000 jaar geleden, niet 5-10, of zelfs 500-1000.
In de afgelopen eeuwen zijn menselijke sculpturen voornamelijk gemaakt voor propagandadoeleinden. Als synthese van kunst met politieke of ideologische noodzaak worden dergelijke sculpturen na verloop van tijd onderwerp van discussie. Tijd, ideeën en ideologieën veranderen, sculpturen verliezen hun belang en waarde, ze worden vernietigd, hetzij door de macht van massabewegingen, hetzij door de invloed van administratieve beslissingen.
Tegenwoordig wordt het onderwerp beeldhouwkunst veel besproken in Azerbeidzjan. De verwijdering van het standbeeld van de bolsjewiek-communist Nariman Narimanov in Nachitsjevan (naar verluidt zou het later zijn teruggegeven) zorgde voor veel discussie in de media en sociale netwerken. Mensen zijn verdeeld in drie fronten.
Sommigen, dr. Hij vindt het verkeerd om het beeld te verwijderen, daarbij verwijzend naar Narimanovs geweldige diensten aan Azerbeidzjan. Volgens hen is Narimanov een tragische figuur die zich zoveel mogelijk verzette tegen het binnenvallende Russische bolsjewisme, zoveel mogelijk probeerde goed te doen voor Azerbeidzjan en uiteindelijk werd vermoord.
De tweede groep beschouwt hem als een aanhanger van het binnenvallen van het Russische bolsjewisme. Dit is een onafhankelijke benadering, zeggen ze, dat Narimanov, samen met zijn kameraden, een verraderlijke rol speelde bij de ineenstorting van de Republiek Azerbeidzjan. Op basis van de door Muhammed Emin Rasulzade gegeven historische waarde vindt deze groep het juist om het beeld te verwijderen, en vindt zelfs dat het beeld in Bakoe gesloopt moet worden.
De derde groep, die dergelijke politieke discussies probeert te vermijden, probeert te bewijzen dat de sculptuur een kunstwerk is en dat Nariman Narimanov een rol speelt in de geschiedenis van Azerbeidzjaanse schrijvers, taal en literatuur. Daarom mag het beeld niet worden aangeraakt.
De kwestie heeft zo’n punt bereikt dat de meest invloedrijke historici, wetenschappers en intellectuelen van het land, die ervoor gezorgd hebben dat hun persoonlijkheid gerespecteerd werd, aan het proces deelnamen. Het is alsof het standbeeld van Narimanov een zaak van nationaal belang van het land is, een kwestie van het lot die de mening van de mensen en de houding van de samenleving vereist.
Sculpturen zijn, net als andere monumentale kunstwerken, hulpmiddelen die het menselijk onderbewustzijn, de individuele en sociale psychologie beïnvloeden. Psychologen bewijzen dat zowel architectonische monumenten als sculpturen de functie hebben van het bewaren van historisch bewustzijn en het ‘overdragen’ van ideeën. De resultaten van een studie uitgevoerd door Britse psychologen tonen bijvoorbeeld aan dat de wens van zelfs mensen met een gemiddeld inkomen om in historische monumenten te wonen en onroerend goed buiten de steden te kopen, niet alleen te danken is aan hun gevoel van grootsheid en grote hoogte, maar ook aan dat historisch-mythisch-culturele stereotypen spelen hierbij een serieuze rol. Mensen die in dergelijke gebouwen en panden wonen, hebben het gevoel dat ze in een historische uitzending zitten. En dergelijke architecturale modellen en sculpturen beïnvloeden de gedachten van mensen zonder gevoeld te worden.
In dit opzicht sta ik niet in een van de traditionele “drie gevels” die ontstonden in relatie tot Narimanovs sculptuur. Mijn houding ten opzichte van Narimanov zelf en zijn historische rol komt voort uit de houding van Mohammed Emin Bey, ik zie hem als een lakei van het Russische bolsjewisme en een tragische figuur die eindelijk de waarheid begint te begrijpen. Maar dit is mijn houding ten opzichte van een historisch figuur. Sculptuur is anders, de mens is anders…
Ik geloof dat er geen behoefte is aan menselijke standbeelden, omdat ze na verloop van tijd hun belang zullen verliezen, met ideeën en politieke imperatieven. Het is Narimanov niet, lieverds. Het punt is dat we niet van dit archetype af kunnen komen dat voortkomt uit de primitieve kennis van onze voorouders 7-8 duizend jaar geleden.
Naar mijn mening zouden we, in plaats van een standbeeld van Muhammad Amin Rasulzade op te richten, Azerbeidzjan moeten bouwen waar hij leed en zijn familie en leven opofferde. Zo’n monument wordt het grootste in Azerbeidzjan.
Om nog maar te zwijgen van de standbeelden van volkshelden en epische personages wiens reputatie en historische doeltreffendheid nog steeds twijfelachtig zijn.
Monumenten, die voorbeelden zijn van kunst die kan worden gegeneraliseerd, kunnen als symbolen worden beschouwd. Bijvoorbeeld het Onafhankelijkheidsmonument. Vrijheidsbeeld. Het beeld van een vrije vrouw, enz. Dit zijn symbolen van enkele gebeurtenissen die een rol hebben gespeeld in de geschiedenis van de samenleving en kunnen worden bewaard als een voorbeeld van cultuur en kunst. Ik zie echter menselijke sculpturen, deze prachtige figuren die vele malen groter zijn gemaakt dan de werkelijke grootte van een mens, als een instrument van psychologische druk en propaganda, daarom vind ik het onnodig. Het is moeilijk om onder deze druk een generatie groot te brengen. Ik zeg dit als een Sovjetjongen die zijn ogen opendeed en de standbeelden van Lenin zag. We moeten deze zware trauma-objecten op tijd verwijderen. Niet in een massaal, massaal protest, maar op een doordachte, begrijpelijke manier.
Bovendien, als het beeld wordt beschouwd als een voorbeeld van zo’n belangrijke waarde, zou er een standbeeld moeten worden opgericht voor alle politici voor elk van de martelaren voor het bestaan van de staat genaamd Azerbeidzjan. Wat zeg je, wat bedoel je? Zullen we genoeg ruimte hebben? Of te veel heldenstandbeelden om onze ruimte te verkleinen?
We zijn het kwart van de 21e eeuw ingegaan en we vormen nog steeds mensen. Massale opvoeding van de mensen moet worden gestopt. Het is noodzakelijk om kinderen op te leiden, jongeren op te leiden en te werken, en te geloven in de kracht van rede en wetenschap. Het stenen tijdperk ligt ver achter ons, het is tijd voor het hoofd, we moeten ons hoofd werken…
Standbeeld, oh idool… verscheen voor het eerst in 24 uur.
